مراقبت های مادر و نوزاد

 شناسایی مادران پرخطر براساس سامانه ثبت اطلاعات مادر و نوزاد 1 ، در بدو ورود به بیمارستان در مرحله تریاژ و یا حین مراقبت
 تریاژ مادران باردار و اولویت بندی مادران پرخطر جهت ویزیت، معاینه و تکمیل فرم تریاژ، گزارش مامائی دفتر سرپایی یا پرونده مادر باردار توسط ماما
 پیش بینی اقدامات فوری در مواجهه با مادران پرخطر براساس دستورالعمل ابلاغی وزارت بهداشت
 انجام بلافاصله مراقبت های لازم بارعایت اولویت
 داشتن کد فوریت های مامایی و تیم مربوطه مطابق آخرین دستور العمل اداره سلامت مادران وزارت بهداشت
تیم دیده بان به کارکنان و واحدهایی اطلاق می شود که می توانند مادران پرخطر)نزدیك به مر ( را شناسایی و گزارش نمایند . این تیم شاملِ فرد مسئول مادر، مسئول اتاق
زایمان یا مسئول شیفت، مسئول اتاق عمل یا مسئول شیفت، مسئول بخش مراقبت های ویژه یا مسئول شیفت، مسئول بخش زایمان یا مسئول شیفت، مسئول تریاژ
اورژانس / مامائی یا مسئول شیفت، سوپروایزر شیفت و مسئول آزمایشگاه یا مسئول شیفت مربوطه است. در همین راستا با صدور ابلاغ برای پزشاك متخصص زنان / ماما به
عنوان مسئول مادران پرخطر توسط رئیس بیمارستان شناسایی و پیگیری مادران پرخطر توسط ایشان انجام شده و اطلاع رسانی مادر شناسایی شده در هر یک از واحدهای
فوق به کارشناس مادر پرخطر در اسرع وقت انجام و سوپروایزر جهت تشکیل تیم فوریت های مامائی 2 اقدام می نماید. تیم فوریت های مامائی شامل مدیر خدمات پرستاری ،
سوپروایزر، دو نفر متخصص زنان)یا یك متخصص زنان و یك متخصص جراح عمومی(، متخصص بیهوشی، دو نفر مامای اتاق زایمان، کارشناس مادران پرخطر و برحسب مورد
سایر گروه های تخصصی)داخلی، هماتولوژی، قلب، نفرولوژی و…( است. بیمارستان موظف است کد اختصاصی فوریت های مامائی و اعضای تیم مربوطه را باه تمامی بخش ها
ابلاغ کند تا در صورت نیاز بلافاصله بر بالین بیمار فراخوان شوند و مراقبت های فوری برحسب نیاز به مادر ارائه نمایند.
طراحی فضای فیزیکی جداگانه برای تریاژ فقط در مراکز درمانی تك تخصصی زنان الزامی است و سایر مراکز درمانی که فضایی جداگانه برای تریاژ مامایی در اورژانس عمومی
در نظر نگرفته اند، می بایست از فضای اتاق معاینه در ورودی بلو زایمان استفاده نمایند. نیروی انسانی مستقر در واحد تریاژ مامایی باید دارای حداقل کارشناسی مامایی با
سابقه حداقل 2 سال کار بالینی باشد. گذراندن کارگاه تریاژ ESI ، کارگاه مهارت های ارتباطی، کارگاه احیای پایه و پیشرفته بزرگسالان و ناوزادان، کارگاه مراقبت های اولیه
تروما، کارگاه اورژانس های مامایی، کارگاه مدیریت شو توسط مامای تریاژ الزامی است.
در صورتی که به علت ازدحام اورژانس مامایی، به ناچار برخی از مددجویان سطوح سه، چهار یا پنج در اتاق انتظار در نوبت ویزیت و یا ورود به بخش اورژانس/اتاق معاینه
هستند، مامای واحد تریاژ موظف است تا زمانی که مددجویان در اتاق انتظار حضور دارند و قبل از ارجاع به بخش مورد نظر و ویزیت پزشک، در بازه های زماانی مشخص
مددجویان را مجدد ویزیت نماید و با تریاژ مجدد 3 و در صورت لزوم با تغییر سطح تریاژ مددجویان در انتظار، از بروز عواقب ناخواسته احتمالی برای ایشاان پیشگیری نماید .
تجهیزات واحد تریاژ براساس دستورالعمل ابلاغی به گونه ای پیش بینی شود که در کمتر از یك دقیقه در دسترس باشد. اقلام و تجهیزات مورد نیاز در واحد تریاژ مامایی
مطابق با دستورالعمل تریاژ مامائی ابلاغی وزارت بهداشت تامین و آماده بکار باشند. همچنین ست پره اکلامپسی شاامل امپول هیادرالازین، سولفات منیزیم 20 % و 50 % و
امپول گلوکونات کلسیم، تهیه و در دسترس باشد و پکیج کنترل خونریزی شاملِ باکری بلون، مزوپروستول، پروستاگلندین F2α ، مترژن، والو و… تهیه شود.
ثبت اطلاعات مادران پرخطر در فرم تيت وب براساس دستورالعمل مربوطه، در سامانه ایمان قابل دسترسی است.
 براساس بند 5 بخشنامه 3049 / 400 د مورخ 19 / 2 / 90 )جداسازی مادران پرخطر و کم خطر( معاونت درمان و بهداشت وزارت متبوع
 آخرین نسخه ابلاغی کتاب “راهنمای کشوری ارائه خدمات مامائی و زایمان”
 دستورالعمل تریاژ مامایی ابلاغی با شماره 442 / 400 د مورخ 20 / 1 / 97
 بخشنامه 3049 / 400 مورخ 19 / 2 / 90  بخشنامه حل مشکل پذیرش در رسیدگی سریع به مادران پرخطر، شماره 2568 / 400 مورخ 21 / 2 / 90  بخشنامه شماره 962 / 400 د مورخ 2 / 2 / 92  بخشنامه شماره 7672 / 400 مورخ 29 / 3 / 90 و کتاب ارزیابی کیفیت مراقبت ها در عوارض شدید بارداری و زایمان، رویکرد مادران نزدیك به مرگ.

 حضور پزشك متخصص زنان و زایمان مقیم بلافاصله و آنکال حداکثر ظرف 20 دقیقه بر بالین مادران پر خطر
 حضور فعال تیم مراقبت پزشکی ذیصلاح در شبانه روز اعم از روزهای تعطیل و غیر تعطیل برای زایمان های پرخطر اعم از موارد قابل پیش بینی و غیر قابل پیش بینی
 تشکیل و حضور تیم فوریت های مامائی درصورت درخواست متخصص زنان طبق بخشنامه کشوری با رهبری بالینی پزشك معالج
 درصورت اعلام کد مدیریت فوریت های مامایی، حضور اعضای تیم مربوطه مطابق آخرین دستور العمل اداره سلامت مادران وزارت بهداشت بر بالین مادر
 آگاهی پزشکان/ دستیاران تخصصی از وجود فرایند مشاوره با استاد معین در صورت نیاز طبق دستورالعمل ابلاغی
ضرورت حضور پزشك متخصص زنان و زایمان مقیم بلافاصله و آنکال حداکثر ظرف 20 دقیقه بر بالین مادران پر خطر بر اساس شیوه نامه ارتقای حضور متخصص زنان و
زایمان ابلاغی وزارت بهداشت است. براساس شیوه نامه ابلاغی، مقیم بودن پزشك متخصص زنان در بیمارستان های دارای سه متخصص زنان و بیشتر الزامی است. در مراکز
غیردولتی، خصوصی، خیریه و وابسته به ارگان ها، در صورت اورژانسی بودن وضعیت مادر و عدم حضور پزشك معالج، پزشك مقیم متخص زنان موظف است ظرف 20 دقیقه بر
بالین بیمار حاضرشده و بیمار را ویزیت نماید. در بیمارستان های کمتر از سه متخصص زنان، بایست فهرست انکال اول و انکال دوم تهیه شود. تیم مراقبت پزشکی ذیصلاح
شامل فوق تخصص، متخصص زنان و در بیمارستان های آموزشی، حداقل رزیدنت ارشد است. در خصوص تیم احیا نوزاد بر اساس سنجه ب- 4 – 3 – 3 اقدام شود.
مشاوره با استاد معین در صورت نیاز طبق دستورالعمل ابلاغی قابل استفاده است و اسامی اساتید معین بصورت ماهیانه از دانشگاه به مراکز اعلام می گردد. تا درصورت نیاز،
مشاوره با آنها انجام شود. همچنین درصورت نیاز به اعزام مادر به سطوح بالاتر، انجام اولین ویزیت توسط متخصص مربوطه الزامی است.
در بیمارستان های آموزشی انجام مشاوره های تخصصی به ترتیب اولویت حضور توسط رده های آموزشی فوق تخصص، متخصص زنان و یا بالاترین رده دستیار حاضر زنان
صورت پذیرد.
 شیوه نامه ارتقا حضور متخصصین زنان شماره 14264 / 400 د مورخ 26 / 10 / 91  بخشنامه شماره 1894 / 500 د مورخ 7 / 8 / 91 با موضوع شیوه نامه استاد معین
 بخشنامه شماره 3568 / 400 مورخ 21 / 2 / 90 با موضوع پذیرش مادران پرخطر
 بخشنامه شماره 862 / 400 د مورخ 2 / 2 / 92 وزارت بهداشت، دستوالعمل طرح تحول سلامت درخصوص ماندگاری و مقیمی

 مراقبت و پایش بارداری های پرخطر به صورت مستمر در مراحل قبل، حین و پس از ختم بارداری بر اساس “راهنمای کشوری ارائه خدمات مامایی”
 ویزیت حداقل روزانه متخصص زنان مقیم/ آنکال از مادر پرخطر و ثبت دستورات پزشکی در پرونده
 تحویل و تحول مادر پرخطر توسط پزشکان و کارکنان در تمام نوبت های کاری به هم رسته شغلی مربوط
جهت استمرار در مراقبت از مادر پرخطر براساس پروتکل مربوط به هر مورد اختصاصی در راهنمای ارائه خدمات مامائی عمل شود. تحویل و تحول مادران پرخطر در هر نوبت
کاری توسط کارکنان و پزشکان متخصص زنان با حضور بر بالین بیمار به هم رسته خود انجام شود. در زمان تحویل، مادر توسط تحویل گیرنده بطور کامل معاینه و ارزیابی
شده و نتیجه معاینات در پرونده ثبت شود. همچنین توصیه می شود مادران پرخطر در اتاقی مشرف به ایستگاه پرستاری و مجهز به فیتال مانیتورینگ، اکسیژن و ساکشن
مستقر شوند و مراقبت های مامائی توسط مامای با سابقه بالاتر انجام شود.
 آخرین راهنمای کشوری ارائه خدمات مامائی، ویرایش سوم، فصل مراقبت های ویژه زایمان، دستورالعمل پذیرش مادر باردار

 آگاهی پرستاران تریاژ و پزشکان اورژانس بیمارستان به دستورالعمل پذیرش مادران باردار تا 42 روز پس از زایمان
 انجام اولین ارزیابی مادر توسط پزشك متخصص زنان/ ماما در محدوده زمانی از ابتدای بارداری تا 42 روز پس از زایمان، بدلیل مشکلات بارداری/ غیربارداری
 ثبت نتیجه معاینات در فرم تریاژ، فرم شرح حال و بر دستورات پزشك در پرونده بیمار
 مادران سطح 4 و 5 تریاژ، نتیجه معاینات در فرم تریاژ و سطوح 1 ، 2 و 3 در فرم شرح حال و ثبت دستورات پزشك در پرونده
 پس از بررسی های اولیه موارد غیرمامایی به متخصص مربوطه ارجاع گردد.
اولین ارزیابی مادر در محدوده زمانی از ابتدای بارداری تا 42 روز پس از زایمان، در صورت مراجعه اورژانس/ غیر اورژانس)بدلیل مشکلات بارداری/غیربارداری( بایستی توسط
پزشك متخصص زنان/ ماما انجام شود. آگاهی و عملکرد مناسب بخش اورژانس ضرورت پایه ایان سانجه است. لذا لازم اسات دستورالعمل مربوط به پزشکان اورژانس
بیمارستان های جنرال/ اورژانس بیمارستان های تك تخصصی زنان ابلاغ شود. مادران با شرایط مناسب از اورژانس عمومی به بلوک زایمان ارجاع شده و درصورت نامناسب
بودن وضعیت مادر ماما/ متخصص زنان بایستی به اورژانس و بر بالین مادر فراخوان شود.
 بخشنامه شماره 6622 / 400 د مورخ 16 / 5 / 1391 با موضوع پذیرش مادران باردار

 وجود اتاق های LDR1 تك تختی برای زایمان طبیعی. با دسترسی کمتر از 3 دقیقه از اتاق زایمان به اتاق عمل جراحی سزارین، برای انجام عمل های اورژانسی
 ارائه مراقبت های حین زایمان در هر اتاق LDR انحصاراً برای هر مادر، توسط یك ماما و با امکان حضور همراه
 ارائه مراقبت های معمول لیبر و زایمان در مراحل اول، دوم، سوم زایمان برای تمامی مادران باردار کم خطر و پرخطر طبق آخرین ویرایش راهنمای ارائه خدمات مامائی
 ارزیابی و پایش مستمر مادر تا 2 ساعت پس از زایمان برای تمام مادران باردار کم خطر و پرخطر براساس دستورالعمل ابلاغی وزارت بهداشت
 انتقال ایمن به بخش مربوط برحسب مراقبت مورد نیاز مادران
 تحویل و تحول مادران در لیبر، حین زایمان و پس از زایمان توسط پزشکان و کارکنان در تمام نوبت های کاری
 مراقبت از مادر در بخش پس از زایمان تا زمان ترخیص طبق دستورالعمل راهنمای کشوری خدمات مامائی
 ویزیت و معاینه مادران قبل از ترخیص حداقل توسط عامل زایمان یا پزشک متخصص زنان/ مامای کشیک و سپس صدور دستور ترخیص
 ترخیص مادران سزارین شده با معاینه پزشك متخصص زنان و خودداری از هرگونه دستور تلفنی ترخیص
به ازای 400 زایمان سالیانه یك اتاق LDR با وجود تسهیلات همراه مادر پس از زایمان،شامل: صندلی تختخواب شو، تلفن، یخچال و … برای ارائه حمایت های جسمی، روحی
و روانی مادر با ارائه امکانات مورد نیاز مادران از جمله سرو غذا و میان وعده برای مادران بعد از زایمان شامل مادرانی که در ساعات شب زایمان می نمایند. رعایت
ملاحظات هنگام بستری طبق راهنمای خدمات مامائی ویرایش سوم. مراقبت های معمول شامل چک علائم حیاتی، ضربان قلب جنین، برسی پیشرفت زایمان با انجام
معاینات واژینال، چك انقباضات رحمی براساس راهنمای خدمات مامائی ویرایش سوم است. آگاهی کارکنان از نحوه تکمیل فرم پارتوگراف و تکمیل پارتوگراف برای مادران
باردار در لیبر در فاز فعال زایمانی توسط ماما/ پزشك طبق راهنمای ابلاغی ضروری بوده و پایش دو ساعت اول پس از زایمان تا زمان ترخیص شامل چك علائم حیاتی،
خونریزی و وضعیت انقباض رحمی در ساعت اول هر ربع ساعت، ساعت دوم هر نیم ساعت، ساعت سوم هر یك ساعت تا 4 ساعت و سپس هار 6 سااعت تا زمان ترخیص
الزامی است. مراقبت از مادر در بخش، پس از زایمان شاملِ ارزیابی خونریزی و محل برش اپی زیاتومی، خروج از تخت به محض مناسب شدن حال مادر، تغذیه، اطمینان از
تخلیه مثانه، توجه به علائم خطر مادر است.
 دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی در طرح تيول سلامت نامه شماره 89 / 100 مورخ 7 / 2 / 93  آخرین ویرایش کتاب راهنمای کشوری ارائه خدمات مامائی، استفاده از فرم پارتوگراف طی نامه شماره 15950 / 400 د مورخ 2 / 6 / 1390  استاندارد بلو زایمان به شماره 1587 / 400 د مورخ 21 / 9 /

 دسترسی کارکنان بلو زایمان به فایل الکترونیك/ کاغذی آخرین ویرایش راهنمای روش های بیدردی/ کاهش درد ابلاغی از وزارت بهداشت
 آگاهی کارکنان بلو زایمان به مزایا و معایب روش های بیدردی/ کاهش درد و دستورالعمل ابلاغی وزارت بهداشت
 ارائه توضیحات لازم به مادر درخصوص محاسن و معایب روش های دارویی بی دردی و غیر دارویی کم دردی توسط ماما/ پزشك
 امکان استفاده از روش های کاهش درد/ بیدردی و حضور همراه بنا به درخواست مادر
 بکارگیری حداقل یکی از روش های معتبر و مورد تایید وزارت بهداشت برای بیدردی/کاهش درد براساس تمایل مادر توسط ماما/ پزشك
انتخاب زایمان بی درد داوطلبانه است. بیدردی داروئی با حضور، دستور و ویزیت متخصص بیهوشی انجام می شود و انتخاب روش بیدرد یاداروئی مناسب، توسط متخصص
بیهوشی و با نظر بیمار انجام می شود. رعایت کنترا اندیکاسیون های مطلق بیدردی داروئی و توجه به شرایط لازم برای زایمان بیدرد طبق دستورالعمل ابلاغی وزارت بهداشت
الزامی است. روش های بیدردی دارویی شاملِ 2CSEA,tonexepidural, spinal, en و درمان های کمکی بیدردی با داروهای وریدی است. روش های کمدردی غیردارویی شامل تن آرامی 3 ، آروماتوتراپی، ورزش ها، انواع تنفس و زایمان در آب )آب درمانی( است.
 راهنمای کشوری زایمان بیدرد روش های داروئی بیدردی ابلاغی اداره سلامت مادران و کمیته کشوری سلامت مادران سال – 1394  آخرین ویرایش کتاب راهنمای کشوری ارائه خدمات مامائی
 دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی در طرح تحول سلامت نامه شماره 89 / 100 مورخ 7 / 2 /

 دسترسی ارائه دهندگان خدمات زایمان، به ابزار بررسی کیفیت خدمات بخش زایمان
 آگاهی ارائه دهندگان خدمات زایمان از محتوای ابزار بررسی کیفیت خدمات در بخش زایمان
 ارزیابی اثربخشی مراقبت های مادر و نوزاد با استفاده از ابزار مربوط در فواصل زمانی معین توسط ماما مسئول
 تکمیل فرم مربوط طبق دستورالعمل ابلاغی و انجام اقدام اصلاحی/ برنامه بهبود درصورت نیاز
ابزار ارزیابی اثربخشی مراقبت های مادر و نوزاد شامل چك لیستی است که اخرین وضعیت نیروی انسانی، ساختار فضا، منابع انسانی، تجهیزات و کیفیت فرایندهای ماماائی را
در بلو زایمان ارزیابی و تعیین می نماید. بنا به تصمیم کمیته زایمان ایمن و ترویج تغذیه با شیر مادر، در فواصل زمانی مشخص مسئول بلو زایماان، پاایش با استفاده از
ابزار را انجام و نتیجه را در کمیته های مربوطه ارائه نموده و اقدامات اصلاحی/برنامه بهبود برنامه ریزی و اجرا شود. ارزیابی اثربخشی مراقبت های مادر و نوزاد با استفاده از ابازار
مربوط در فواصل زمانی معین توسط ماما مسئول چك لیست ابلاغی از وزارت بهداشت به صورت فایل الکترونیك انجام می شود.
 آخرین نسخه ابلاغی کتاب”راهنمای کشوری ارائه خدمات مامائی و زایمان”
 ابزار بررسی کیفیت خدمات در بخش زایمان
 نامه شماره 13206 / 400 د مورخ 18 / 10 / 92 و آخرین ابزار ابلاغی پایش مراقبت های نوزادان

استفاده از مچ بند شناسایی مادر و نوزاد در بدو پذیرش مادر
 ثبت مشخصات مربوط به نوزاد پس از زایمان بر مچ بند نوزاد، پس از شناسایی فعال
 نشان دادن نوزاد و اعلام جنسیت به مادر
 نصب مچ بند به دست و پای نوزاد بلافاصله پس از تولد در اتاق زایمان/ اتاق عمل
 انجام هر گونه اقدام مراقبتی و تحویل و تحول پس از شناسایی صحیح و فعال نوزاد
 انتقال ایمن و هم زمان مادر و نوزاد به بخش پس از زایمان
در بدو پذیرش مادر در بیمارستان، شماره پرونده مادر به صورت کد شناسایی بر روی دو مچ بند یکی مخصوص مادر و دیگری مخصوص نوزاد ثبت و نصب پرونده گردد.
هنگام تولد نوزاد مشخصات شامل نام و نام خانوادگی مادر، تاریخ و ساعت تولد، جنس نوزاد در کنار کد شناسایی نوزاد که روی مچ بند نصب شده در پرونده مادر نوشته شود.
. مچ بند استاندارد ترجیيا”روی مچ پای نوزاد نصب باشد. اما مچ بند را می توان روی مچ دست یا پای نوزاد در ميلی که ایجاد حساسیت نکند و به راحتی نیز باز نشود بست.
مچ بند مادر را که هنگام پذیرش در بیمارستان نصب پرونده است تکمیل و جنس نوزاد تاریخ و ساعت تولد نوزاد نوشته شده و روی مچ دست مادر نصب شود. اخذ اثار کاف
پای نوزاد بلافاصله بر روی فرم مربوطه انجام شود. در نوزاد نیازمند احیا ، عملیات احیا بر نصب مچ بند شناسایی و ثبت اثر کف پای نوزاد ارجح است. درصورتی که نوزاد دو
قلو یا چند قلو است، بر روی دستبند شناسایی نوع قل مشخص شود. در هنگام انجام اقدامات درمانی، تشخیصی و مراقبتی برای نوزادان و یا ترخیص و تحویل به خانواده، به
دستبند شناسایی توجه شود.
انتقال ایمن نوزاد به بخش هم اتاقی مادر و نوزاد، پس از بررسی فرایندهای انجام شده در بلو زایمان، ثبت و امضا فرم مربوطه، قرار دادن مادر روی برانکارد و یا صندلی
چرخ دار، در صورت پایدار بودن وضعیت مادر، به گونه ای که شرایط مادر اجازه دهد، انجام می شود. قرار دادن نوزاد در آغوش مادر، انتقال همزمان مادر و نوزاد در آرامش و
دقت کامل، تحویل مادر و نوزاد به بخش، پس از شناسایی فعال و امضا فرم مخصوص توسط عامل مراقبت از نوزاد و مامای بخش انجام می شود. درصورت نامناسب بودن
وضعیت مادر، از انتقال نوزاد در آغوش مادر خودداری و در کات شفاف، سالم و قابل شستشو یا انکوباتور سیار منتقل می شود.
 دستورالعمل به شماره 1130 / 100 مورخ 9 / 8 / 1390
 آخرین ویرایش بسته خدمتی مراقبت نوزادسالم راهنماهای ایمنی بیمار طی لوح فشرده، دستورالعمل شناسایی صيیح بیماران، مرداد 1392
 دستورالعمل به شماره 1130 / 100 مورخ 9 / 8 / 1390 و آخرین ویرایش بسته خدمتی مراقبت نوزادسالم راهنماهای ایمنی بیمار طی لوح فشرده
 دستورالعمل شماره 10757 / 409 د مورخ 12 / 6 / 93 وزارت بهداشت با موضوع راهنماهای ایمنی بیمار

 ارائه مراقبت قبل از تولد نوزاد براساس بسته خدمتی نوزاد سالم و ثبت در پرونده
 ارائه مراقبت حین تولد براساس بسته خدمتی نوزاد سالم و ثبت در پرونده
 ارزیابی و پایش مستمر نوزاد تا 2 ساعت پس از زایمان براساس دستورالعمل ابلاغی وزارت بهداشت
 انتقال ایمن به بخش مربوط، بر حسب مراقبت مورد نیاز
 ارائه مراقبت بعد از تولد تا زمان ترخیص براساس بسته خدمتی نوزاد سالم و ثبت در پرونده
بسته خدمتی مراقبت از نوزاد سالم بایستی در دسترس ارایه دهندگان خدمات زایمان قرار گرفته و کارکنان مرتبط از ميتوای آن آگاهی داشته و مطابق آن عمال نمایند. در
هر زایمان بایستی علاوه بر عامل زایمان حداقل یك نفر کارشناس مامایی به عنوان مسئول انيصاری مراقبت از نوزاد و دارای گواهی احیای پایه نوزاد حضور داشته باشد.
 مراقبت قبل از تولد
1 . آمادگی اتاق زایمان
2 . بررسی سن بارداری از روی ارتفاع رحم، سونوگرافی و lmp
3 . بررسی بیماری مادر که تهدید کننده سلامت نوزاد است از طریق اخذ شرح حال و بررسی پرونده
4 . بررسی ناهنجاری جنین، حجم مایع آمنیوتیك، وضعیت جفت و جنین و تخمین وزن از طریق سونوگرافی
5 . بررسی وضعیت سلامت جنین بر اساس الگوی ضربان قلب، بیوفیزیکال پروفایل و آغشته بودن مایع آمنیوتیك به مکونیوم
 مراقبت حین تولد
1 . پیشگیری از هیپوترمی
2 . ارزیابی نیاز نوزاد به احیا
3 . تعیین هویت و حفظ امنیت نوزاد
4 . کلامپ تاخیری بند ناف بینن 1 تا 3 دقیقه پس از تولد
5 . معاینه نوزاد و تماس پوست با پوست، تغذیه نوزاد با شیر مادر
6 . کنترل علایم حیاتی شامل: ضربان قلب، تنفس و دمای بدن نوزاد
7 . انجام اولین ارزیابی نوزاد
 پایش مستمر تا دو ساعت پس از زایمان
1 . چك ضربان قلب، تنفس و دمای نوزاد هر نیم ساعت تا دو ساعت
2 . توجه به بندناف
3 . انجام شیردهی
 مراقبت پس از تولد تا زمان ترخیص بر اساس فرایندهای مندرج در بسته خدمتی نوزاد سالم
1 . ارزیابی معمول نوزاد
2 . تحمل تغذیه
3 . دفع مدفوع و ادرار
4 . ایمن سازی)انجام واکسیناسیون هپاتیت، ب ث ژ و دادن قطره فلج قبل از خروج از بیمارستان( و تزریق ویتامین k
5 . مراقبت از بند ناف
6 . مراقبت از پوست نوزاد
7 . مراقبت از چشم
8 . برقراری ارتباط عاطفی نوزاد و والدین
9 . آموزش شیردهی و پوشا نوزاد
 بخشنامه 1130 / 100 مورخ 9 / 8 / 90  دستور العمل مراقبت از نوزاد سالم داخل بیمارستانی به شماره 1130 / 100 مورخ 9 / 8 / 1390
 آخرین ویرایش بسته خدمتی نوزاد سالم

 ارزیابی نوزاد و تعیین نیاز فوری وی به احیا مطابق با آخرین الگوریتم ابلاغ شده احیا نوزاد
 شروع احیا پایه و گام های نخستین احیا نوزاد توسط عامل مراقب نوزاد و ارزیابی مجدد
 شروع تهویه با فشار مثبت در صورت عدم پاسخ به اقدامات فوق
 فراخوان اعضای تیم احیا پیشرفته در صورت نیاز
1 – در ارزیابی اولیه، تمامی نوزادان بلافاصله پس از تولد 4 مورد بررسی می شود
2 – ترم بودن نوزاد
3 – وضعیت مایع امنیوتیك
4 – تنفس نوزاد
5 – تون عضلانی نوزاد
تیم احیا نوزادن در بخش مراقبت های ویژه نوزادان با مشارکت از کارکنان و پزشکان همان بخش با حضور سوپروایزر شیفت است. البته پیش شرط این برنامه داشتن گواهی
احیای پیشرفته نوزاد است.
6 – دستورالعمل آخرین الگوریتم و بسته خدمتی احیا نوزادان
7 – اداره سلامت نوزادان وزارت بهداشت بهار 1393 8 – ابلاغیه احیا نوزاد به شماره 211212 مورخ 7 / 6 /

 حضور فوری پزشکان ذیصلاح با اولویت پزشك فوق تخصص نوزادان/ حداقل متخصص اطفال دارای گواهی احیای پیشرفته نوزاد، در اتاق زایمان/ اتاق عمل
 حضور حداقل یك پزشك دارای گواهی احیای پیشرفته نوزاد در تمام نوبت های کاری بلو زایمان در تمامی ساعات شبانه روز و روزهای هفته در بیمارستان
 حضور دایم حداقل یك فرد ذیصلاح و ترجیيا ماما دارای گواهی احیای پیشرفته نوزاد، بر اساس بسته خدمتی احیای نوزاد در بیمارستان
 تهیه و چینش ترالی احیا نوزادان در اتاق زایمان/ اتاق عمل طبق دستورالعمل کشوری و دسترسی سریع به ترالی احیا نوزاد
 سازمان دهی تیم احیا متشکل از حداقل یك فوق تخصص/متخصص کودکان/ پزشك/ فرد ذیصلاح و مامای مراقب نوزاد
حضور پزشك فوق تخصص نوزادان اولویت اول رهبری بالینی احیای نوزادان است و در صورت حضور او در بیمارستان حضور فرد جانشین مغایر معیارهای کیفیت است. اما در
صورت عدم دسترسی به پزشك فوق تخصص نوزادان، حداقل متخصص اطفال دارای گواهی احیای پیشرفته نوزاد بایستی در اتاق زایمان/ اتاق عمل حاضر شود. حضور یك نفر
کارشناس مامایی دارای گواهی احیای پایه نوزاد در هر زایمان الزامی است. همچنین حضور حداقل یك کارشناس مراقب نوزاد و ترجیيااً ماما در اتااق عمال سزارین دارای
گواهی احیای پایه نوزاد حضور فرد یا افرادی که دارای گواهی احیا پیشرفته نوزاد هستند، در هنگام زایمان در بیمارستان الزامی است.
برای عملیات احیا پیشرفته با سن بارداری کمتر از 28 هفته بایستی پیش از وقوع زایمان پزشك فوق تخصص نوزادان یا پزشاك متخصاص کودکان دارای گواهی احیای
پیشرفته نوزاد به همراه یك پرستار مراقبت ویژه نوزادان / ماما به اتاق زایمان فراخوانده شوند برای عملیات احیا نوزاد در بارداری پر خطر با سن بارداری بیش از 28 هفته از
15 دقیقه پیش از زایمان پزشك واجد گواهی احیا پیشرفته ) فوق تخصص نوزادان یا متخصص کودکان دوره دیده یا جانشین های وی( فراخوانده شوند و در محل زایمان
حضور داشته باشند برنامه شیفت همکاری پزشکان واجد گواهی احیا پیشرفته نوزاد در بلوک زایمان و حضور پزشك متخصص اطفال در زایمان های پرخطر و زایمان هایی که
نیاز به عملیات احیای نوزاد پیش بینی می شود در بلو زایمان/ اتاق عمل ضروری است. حضور پزشکان طبق برنامه در بیمارستان کافی است و نیازی به حضور دائم در بخش
زایمان، بجز موارد اعلام کد احیای نوزادان نیست. همچنین لازم است از قبل فهرست و شیفت متخصصین اطفال واجد گواهینامه احیا پیشرفته نوزاد در بلو زایمان / اتاق
عمل)بیماران سزارینی( موجود باشد و در مواردی که زایمان دارای عوامل خطر بارداری است و همچنین زایمان هایی که احتمال تولد نوزاد نیازمند احیا هست، قبل از تولد
نوزاد، پزشك اطفال کشیك توسط ماما/پزشك زنان فراخوان شده، بر بالین مادر حاضر شوند. اقدامات مورد نیاز برای نوزاد انجام و در پرونده مادر/ نوزاد ثبت می شود.
امکانات و تجهیزات مورد نیاز برای انجام عملیات احیا پیشرفته نوزاد در اتاق زایمان و اتاق عمل سزارین و یا در صورت وجود اتاق احیا نوزاد به صورت مجزا، در فاصله 20 –
15 متری اتاق زایمان و اتاق عمل سزارین و با مدت زمان انتقال نوزاد به اتاق مزبور زیر 15 ثانیه فراهم باشد.
 دستورالعمل بسته خدمتی احیا نوزادان ابلاغی اداره نوزادان وزارت بهداشت درمان
 اداره سلامت نوزادان وزارت بهداشت، بهار 1393
 ابلاغیه احیا نوزاد با شماره 211212 مورخ 7 / 6 /

 برقراری تماس”پوست با پوست”مادر و نوزاد بلافاصله پس از تولد و استمرار آن تا 60 دقیقه یا بیشتر)پایان اولین تغذیه با شیر مادر ( بدون جدایی *
 انتقال و ترخیص مادران و نوزادان به صورت همزمان در زایمان طبیعی/سزارین، درصورت سلامت آنها و دستور پزشك
 فراهم بودن امکان برقراری هم آغوشی مادر و نوزاد ) KMC ( در بخش NICU و نوزادان
 طراحی برنامه تجویز دارو، ازمایشات و اعمال جراحی به گونه ای که در تغذیه با شیر مادر اختلال ایجاد نکرده است در تمامی بخش ها
کارکنان مرتبط با زایمان بایستی از چگونگی و اهمیت تماس پوست با پوست مادر و نوزاد بلافاصله پس از تولد و شروع شیر مادر در ساعت اول آگاهی داشته باشند. اهمیت
برقراری تماس پوست با پوست حداقل شاملِ تداوم شیردهی، تحکیم روابط عاطفی مادر و نوزاد، پیشگیری از هیپو ترمای، کنترل ضربان قلب و تانفس، کاهش گریه و
بیقراری است. برقراری تماس پوست با پوست شاملِ قرار دادن نوزاد بدون هرگونه پوشش به صورت مایل و دمر بر روی قفسه سینه مادر و بین پستان هایش، سر نوزاد نزدیك
پستان طرف مقابل، دهان نوزاد در تماس با نو پستان، چشمان نوزاد در سطح نو پستان مادر است. در صورت لزومِ استفاده از وارمر با فاصله مناسب از مادر و نوزاد و
بالای تنه مادر قرار گیرد. مادر و نوزاد بوسیله پتوی گرم و نرم پوشانده شوند. در موارد زایمان سزارین با بی حسی ناحیه ای و سزارین با بیهوشی عمومی پس از تولاد نوزاد و
پس از ساکشن دهان و بینی، قطع بندناف، خشك کردن نوزاد، ارزیابی سلامت نوزاد، بررسی نیاز به احیا ، پوشاندن کلاه و پوشك، پوشاندن مادر و نوزاد با هم در یك پتو در
حین ادامه عمل جراحی، برقراری تماس پوستی به صورتی که نوزاد زیر بغل یا شانه مادر، قفسه سینه نوزاد در تماس با زیر بغل و قفسه سینه مادر و دهان نوزاد در تماس با نو
پستان مادر باشد و حتی الامکان برقراری تماس چشم در چشم مادر و نوزاد انجام شود. یا نوزاد بدون هرگونه پوشش و به صورت دمر بر روی قفسه سینه مادر و سر نوزاد
نزدیك پستان های مادر قرار گیرد. درصورتی که تماس پوست با پوست مادر و نوزاد مقدور نباشد، انتقال همزمان مادر و نوزاد انجام شود دلایل عدم تماس پوستی، در پرونده
ثبت شود. مراقبتهایی مانند تزریق ویتامین K ، واکسن، گرفتن اثر کف پا، مراقبت چشم، توزین و سایر اقدامات غیر فوری باید بعد از اتمام اولین تغذیه با شیر مادر یا پاس از
ساعت اول تولد و بر بالین مادر انجام شود. استحمام نوزاد پس از 6 ساعت اول تولد ترجیيا در 24 ساعت اول انجام شود. دمای اتاق زایمان 26 – 25 درجه و بدون کوران، با نور
ملایم و محیط آرام در اطراف مادر باشد. به مادر لباس جلو باز) گان مناسب( پوشانده شود. همچنین لازم است به هر مادر از آغاز لیبر تا پایان ساعت اول زایمان، یاك ماما
اختصاص داده شود. همچنین ایجاد یك برنامه آموزشی مناسب برای افزایش دانش و مهارت هماه ارائه دهندگان مراقبت آغوشی مادر و نوزاد ، به طوری که در همه
بیمارستان های دارای بخش مراقبت از نوزاد با توجه به محتوی آموزشی مندرج در بسته خدمتی به اجرا در آید و بیمارستان بایستی مکان مناسب برای اقامت 24 ساعته مادر
و امکانات مورد نیاز برای انجام این مراقبت را در بخش های بستری فراهم نماید.
 دستورالعمل برقراری تماس پوستی مادر و نوزاد بلافاصله پس از تولد و شروع شیر مادر در ساعت اول
 آخرین نسخه بسته خدمتی مراقبت های نوزاد سالم، دستورالعمل برنامه ترویج تغذیه با شیر مادر
 دستور العمل مراقبت از نوزاد سالم داخل بیمارستانی به شماره 1130 / 100 مورخ 9 / 8 / 1390
 دستور العمل kmc مراقبت آغوشی مادر ونوزاد و بسته خدمتی پیوست به شماره 439 / 100 مورخ 4 / 4 / 1391  ابلاغ شماره 20635 / 302 د مورخ 14 / 12 / 1397 با موضوع حضور مادران در بخش های بستری نوزادان

 وجود اتاق آموزش، شیردهی و امکانات لازم برای مادران در بخش زنان و زایمان
 استفاده از تسهیلات و امکانات لازم جهت تداوم تغذیه با شیر مادر برای مادرانی دارای نوزاد و شیرخوار زیر دو سال بستری در بیمارستان
 وجود و امکان استفاده از شیردوش برقی، وسایل نگهداری و خورانش شیر دوشیده شده و وسایل استریل کردن ظروف مربوطه
 تغذیه مناسب شیرخوار از شیر مادر و تکمیل فرم مشاهده شیردهی در بخش پس از زایمان، توسط ماما
 اثربخشی تسهیلات و امکانات لازم جهت تداوم تغذیه با شیر مادر درترویج تغذیه با شیر مادر
اتاق شیردهی و امکانات شیردهی در اتاقی نزدیك به بخش مراقبت ویژه نوزادان پیش بینی شود و علاوه بر شیردوش برقی، ظروف نگهداری شیر در اندازه های مختلف، یخچال
جهت نگهداری شیر و دستورالعمل شستشو و ضدعفونی وسایل موجود باشد. همچنین امکانات استراحت مادر شاملِ تخت، یخچال، دسترسی به حمام و سارو یس بهداشتی،
دسترسی به غذا و مایعات، دسترسی به مراقبت درمانی در صورت نیاز، دسترسی به صندلی راحتی زیر پایی، امکان ملاقات پدر و دسترسی به تلفن فراهم گردد و کلاس های
آموزش شیردهی به گونه ای طراحی شود که امکان حضور پدر در جلسه آموزش شیردهی میسر باشد.
 دستورالعمل برنامه ترویج تغذیه با شیر مادر، دستور العمل مراقبت از نوزاد سالم داخل بیمارستانی به شماره 1130 / 100 مورخ 9 / 8 / 1390
 آخرین ویرایش بسته خدمتی مراقبت نوزاد سالم
 دستور العمل سطح بندی خدمات مراقبت مادر ونوزاد شماره 159530 مور 29 / 4 / 1389  استانداردهای بخش مراقبت ویژه نوزادان )اتاق شیردهی و امکانات مورد نیاز ( بیمارستان ایمن، جلد هفتم

 ارائه توضیحات و آموزش شفاهی به زبان ساده و قابل فهم در زمینه نحوه زایمان، روش های کاهش درد/ بیدردی زایمان، روند پیشرفت زایمان و مراقبت های نوزاد
 ارائه توضیحات و آموزش شفاهی به زبان ساده و قابل فهم در زمینه اهمیت و چگونگی برقراری تماس پوست با پوست مادر با نوزاد بلافاصله پس از تولد
 آگاهی مادر از توضیيات ارائه شده در طول لیبر، زایمان و پس از زایمان تا زمان ترخیص
 بهبود مشارکت مادران در تمامی مراحل زایمان طبیعی بر اساس آموزش های ارائه شده
 ارائه آموزش در زمینه اهمیت شروع تغذیه با شیر مادر در ساعت اول تولد )آغوز( و تداوم شیردهی، مزایای شیر مادر، مشکلات شیردهی، منافع تغذیه با شیر مادر
 اثربخشی آموزش های ارائه شده و پایبندی و باور مادران در خصوص اهمیت تغذیه با شیر مادر
 ده توصیه مهم برای دستیابی به آموزش اثربخش و یادگیری/ تغییر رفتار مادران
11 . آموزش ها در موقعیت مناسب و با اختصاص زمان کافی و بدون تبادر احساس تعجیل به مادر ارائه شود.
12 . هرگونه موانع ارتباطی ميیطی یا شخصی مادر از جمله درد، ترس، ازدحام، سر و صدا، ناتوانی ها / ویژگی های خاص بیمار قبل از آموزش کنترل و حذف شوند.
13 . شیوه ها و تدابیر آموزشی متناسب با هر مخاطب/ مادر / همراه طراحی و اجرا شود.
14 . از جملات گویا، شفاف، قابل فهم و متناسب و درخور هر مخاطب استفاده شود.
15 . در فرایند آموزش هرگز از واژههای تخصصی در آموزش مادر استفاده نشود.
16 . از ابزار شیوایی بیان و شیرینی کلام که گاهی با چاشنی طنز محترمانه می تواند در تقویت ارتباط با مادر کمك کند، استفاده شود.
17 . ضمن پایبندی به محتوای علمیِ آموزش از جملات کلیشه ای/ تکراری و از پیش تعیین شده ) بیان طوطی واری( استفاده نشود.
18 . از مهارت های برقراری ارتباط موثر مانند ایجاد همدلی، مثبت گرایی، مثبت اندیشی، امید بخشی و حمایت از مادر در حین ارائه محتوای آموزش استفاده شود.
19 . ارتباط انسانی با چاشنی صبر، حوصله، مهربانی و دلسوزی در حین آموزش، مبنای ارتباط موثر و تاثیر گذاری بر مادر است.
20 . قبل از تر بالین از فراگیری دانشی، مهارتی و نگرشی مادر اطمینان حاصل شود و در صورت نیاز جمع بندی نهایی آموزش مجددا تکرار شود.
ارائه آموزش و اطلاعات درخصوص اهمیت شروع تغذیه با شیر مادر در ساعت اول تولد )آغوز( و تداوم شیردهی، مزایای شیر مادر، مشکلات شیردهی، منافع تغذیه با شیر
مادر به مادر باردار و همراهان وی توسط ماما/ پزشك در زمان پذیرش و حین بستری در لیبر و پس از زایمان، در هر ملاقات و حداقل یك نوبت در کلاس آموزشی لازم است.
توزیع پمفلت/ نشریه آموزشی برای مادران با موضوع مراقبتهای دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان با روشی مشخص برای تمامی مادران باردار بسیار کمك کننده است.
برای ارائه هر چه بهتر آموزش ها به مادران توصیه می شود پرونده مراقبتی مادر در طول بارداری در بدو پذیرش دریافت و بررسی شود.
 دستوالعمل فرایندهای مراقبت های نوزادی قبل و هنگام تولد و پس از تولد بر اساس ابلاغیه مراقبت نوزاد سالم داخل بیمارستانی
 بسته خدمتی پیوست فرایندهای مربوط به شماره 1130 / 100 موزخ 9 / 8 / 1390
 دستورالعمل برقراری تماس پوست با پوست مادر و نوزاد و شروع تغذیه با شیر مادر در ساعت اول تولد چاپ 1396  تسهیل چالش های تغذیه با شیر مادر برای نوزادان اواخر نارسی1396

 تدوین مفاد آموزشی بر اساس مراقبت های مادر و نوزاد پس از زایمان براساس دستورالعمل کشوری با محوریت رئیس بخش و ماما مسئول
 آگاهی کارکنان از محتوای آموزش مراقبت های مادر و نوزاد پس از زایمان
 ارائه آموزش و توضیحات مراقبت های مادر و نوزاد پس از زایمان به زبان ساده و قابل فهم
 آگاهی مادر و همراه از توضیحات ارائه شده و یادگیری مبانی مهم مراقبت های مادر و نوزاد پس از زایمان
 پاسخ به تمامی سوالات مادر/ همراه در زمینه مراقبت های مادر و نوزاد پس از زایمان و تحویل یك نسخه خوانا از آموزش های ارائه شده به مادر/همراه وی
ارائه آموزش و توضیحات مراقبت های مادر و نوزاد پس از زایمان به زبان ساده و قابل فهم براساس دستورالعمل کشوری درخصوص علایم خطر مادر و نوزاد، بهداشت فردی،
میزان فعالیت، تغذیه، نحوه مراقبت از محل اپیزیوتومی و برش سزارین، مراقبت از نوزاد و شیردهی، مراجعه بعدی به مادران پاس از زایمان توسط پزشک/ ماما و ثبات در
پرونده بیماران صورت می پذیرد. مفاد اموزشی مراقبت مادر شاملِ اصول بهداشت فردی، علائم هشدار در مادر، فعالیت، مراقبت از بخیه ها در زایمان و سزارین، مراقبت از سینه
مادر، مصرف دارو و مراجعه بعدی است مفاد آموزشی مراقبت نوزاد شاملِ علائم هشدار در نوزاد، حفظ دمای بدن نوزاد، پوشش نوزاد، حمام نوزاد، مراقبت از بندناف، تغذیه و
شیردهی نوزاد، تغذیه انحصاری با شیر مادر تا 6 ماهگی، غربالگری 3 تا 5 روزگی هیپوتیروئیدی، فنیل کتون یوری و فاویسم در مراکز خادمات جامع سلامت و نزدیکترین
ميل ارجاع، ادامه واکسیناسیون، الگوی خواب، حفظ و ایمنی نوزاد، مراقبت آغوشی مادر ونوزاد، آشنایی با مشکلات شایع دوره نوزادی نظیر باادگلو ، بالا آوردن ، گریه و بای
قراری، زردی، مراقبتهای بهداشتی نظیر طرز تعویض پوشك، کوتاه کردن ناخن، رشد و تکامل نوزاد در ماه اول و علائم هشدار دهنده تاخیر تکامل عصبی در ماه اول، ختنه
در نوزاد پسر و مراجعه به متخصص اطفال در 48 ساعت بعد از ترخیص است.
آموزش مادران و همراهان به زبان ساده برای شناخت مزایای شیر مادر، علائم زودرس گرسنگی، دفعات تغذیه با شیر مادر، وضعیت صحیح بغل کردن، پستان گرفتن مناسب،
تغذیه با آغوز، عدم استفاده از پستانك و بطری، تماس پوست با پوست است. یك نسخه مکتوب از آموزش های ارایه شده، تحویل مادر و تصویر آن به امضای مادر و پزشک/
ماما رسیده و در پرونده وی نگهداری میشود. ارائه پمفلت آموزشی درخصوص مطالب ارائه شده به مادر برای تداوم یادگیری بسیار کمك کننده است.
 آخرین نسخه ابلاغی کتاب”راهنمای کشوری ارائه خدمات مامائی و زایمان و آخرین نسخه بسته خدمتی مراقبت های نوزاد سالم )شماره 1130 / 100 مورخ 9 / 8 / 1390 )
 محتوی های آموزشی مورد تایید اداره سلامت نوزاد
 تسهیل چالش های تغذیه با شیر مادر برای نوزادان اواخر نارسی 1396  راهنمای تغذیه با شیر مادر برای پزشکان 1397 )آموزش 36 ساعته/ 20 ساعته(
 مجموعه آموزشی ترویج تغذیه با شیر مادر 1388
 مجموعه سی دی آموزشی نسلی سالم با شیر مادر 1396 )برای مادران(

برنامه خودمراقبتی پس از زایمان مادر حداقل شاملِ خونریزی پس از زایمان، تب، مراقبت از بخیه ها، درد پس از زایمان، درد پستان 1 ، یبوست، درد و گرفتگی پا، افسردگی
پس از زایمان، سلامت جنسی و سایرتوصیح هاست. پیگیری مراقبت نوزاد حداقل شاملِ روند مراجعه به متخصص اطفال، علائم هشدار نوزاد، غربالگری هیپوتیروئیادی، فنیال
کتون یوری و فاویسم در 3 تا 5 روزگی، ادامه واکسیناسیون، مراقبت از بند ناف، تداوم شیردهی و درصورت نیاز ارجاع به مراکز تخصصی مارتبط است. پیگیری نوزادان در
معرض خطر رتینوپاتی ترخیص شده از بخش مراقبت های ویژه طبق دستورالعمل انجام شود. نوزادان در معرض خطرِ مشکلات شبکیه در نوزادان زودرس 2 عبارت است از
تشخیص اسفیکسی هنگام تولد، شیرخواری که وضعیت بیثبات شدید یا مستمر و تظاهراتی مانند هیپوکسی طولانی، اسیدوز شدیدی، هیپوگلیسمی یاا هیپوتانسایون جادی
نیازمند به داروهای وازوپرسور دارد. همچنین نیاز به حمایت قلبی تنفسی، نیاز به تجویز داروهای افزایش فشارخون، خونریزی داخل بطنی، نیاز به تجویز خون/ گلبول های –
قرمز متراکم/ تعویض خون، دریافت اکسیزن به مدت بیش از 48 ساعت، بیماری مزمن ریوی، حملات مکرر آپنه و سایر مشکلاتی که از نظر متخصص کودکان/ فوق تخصص
نوزادان بیمار را در معرض خطرِ مشکلات شبکیه در نوزادان زودرس قرار می دهد.
 آخرین نسخه ابلاغی کتاب”راهنمای کشوری ارائه خدمات مامائی و زایمان
 آخرین نسخه بسته خدمتی مراقبت های نوزاد سالم و آئین نامه اجرایی برنامه رتینوپاتی نارسی، اداره سلامت نوزادان،1392.