مدیریت خطر حوادث و بلایا

 شناسایی عوامل خطر آفرین داخلی و خارجی بیمارستان در کمیته مدیریت خطرِ حوادث و بلایا
 امتیاز دهی عوامل خطرآفرین براساس شدت، احتمال وقوع، میزان آسیب پذیری و دوره بازگشت
 اولویت بندی عوامل خطرآفرین برحسب بیشترین امتیازات و تعیین پنج عامل خطرآفرین اول بیمارستان
 برای تدوین برنامه های مدیریت خطر حوادث و بلایا ابتدا بایستی به سوالات ذیل پاسخ دهیم
1 . شایعترین حوادث تهدید کننده ما چیست و ما بایددر برابر چه حوادثی آماده باشیم ؟ ارزیابی عوامل خطر آفرین
2 . این حوادث چه تأثیراتی بر بیمارستان ما دارد؟ آسیب پذیریها و نقاط قوت ما در برابر آن چیست؟ ارزیابی خطر
3 . برای مقابله با این تأثیرات چه اقدامات پیشگیرانه ای باید انجام دهیم؟
4 . برای آمادگی و پاسخ در برابر این حوادث چه اقداماتی باید انجام دهیم ؟
اولین مرحله در این مسیر شناسایی و اولویت بندی عوامل خطر آفرین مخاطرات است تا مشخص شود بیمارستان بیشتر در معرض چه مخاطراتی قارار دارد. عوامل خطر
آفرین مخاطره به پدیدههایی گفته شود که بالقوه آسیب زا هستند و میتوانند منجر به آسیب جانی، مالی و محیطی به مردم و یا بیمارستان شوند.
 عوامل خطرآفرین در بیمارستان با دو منشأ می تواند باشد
1 . منشأ داخلی : در داخل بیمارستان رخ می دهد مانند آتش سوزی، قطع برق یا آب، قطع گازهای طبی، قطع سیستم های ارتباطی،نشت مواد رادیواکتیو و…
2 . منشأ خارجی : خارج از بیمارستان بوده ولی بیمارستان را تيت تأثیر قرار داده و باعث ورود بیش از انتظار مجروحان و مصدومان به بیمارستان مای شود مانند
تصادفات، زلزله، سیل، اپیدمیها و..
مخاطرات بیمارستانها متناسب با موقعیت جغرافیایی نیز کاملاً متفاوت است و از طرفی آسیب پذیری بیمارستانها و ظرفیت آنها نیز متفاوت است لذا برنامه های مدیریت
خطر بیمارستانی، اختصاصی هر بیمارستان تدوین میشود. برای شناسایی عوامل خطر آفرین مخاطرات از کتاب “ابزارهای ملی ارزیابی سلامت در حوادث و بلایا “و کتاب
ارزیابی ایمنی بیمارستانی 1 میتوان استفاده نمود. همچنین برای شناسایی مخاطرات داخلی از مشارکت مدیران، کارکنان و دفتر فنی بیمارستان و برای شناسایی مخاطرات
خارجی از مشارکت سازمان های امدادی، هواشناسی و سایر سازمان های مرتبط و افراد جامعه و با توجه به موقعیت جغرافیایی بیمارستان، شرایط منطقه، فوریتهای جامعه،
اپیدمیها و بلایای طبیعی و براساس شواهد علمی و تجربی استفاده گردد.
برای اولویت بندی عوامل خطر آفرین مخاطرات ابزارهای مختلفی وجود دارند که می توان از کتاب “ابزارهای ملای ارزیابی سلامت در حوادث و بلایا” استفاده نمود.
امتیازدهی براساس احتمال وقوع، شدت آسیب، دوره بازگشت تکرارپذیری و میزان آسیب پذیری اسات و در کمیته مدیریت خطر حوادث و بلایا و مشارکت اعضا
امتیازدهی صورت میگیرد. پس از اعمال ضرایب امتیاز هر مخاطره مشخص و در جدول ثبت می شود. پنج مخاطرهای که بیشترین امتیازات را کسب کنند به عنوان اولویت
برنامه ریزی بیمارستان هستند. برای پنج مخاطره اول بیمارستان مخاطرات داخلی و خارجی برنامه تدوین شود.
مخاطره آتش سوزی به دلیل اهمیت و استاندارد مستقل 2 ان جز 5 مورد مخاطره قرار نگیرد و با برنامه مستقل برنامه ریزی و مدیریت شود.
با توجه به ماهیت بیمارستان و احتمال بروز اپیدمیها، در بیمارستانهایی که با توجه به منطقه جغرافیایی و اقلیمی در معرض، توصیه میشود این مخاطره حتما جز پنج
مخاطره اول بیمارستان قرار گیرد.

 تشکیل تیم ارزیابی ایمنی بیمارستان
 انجام ارزیابی ایمنی بیمارستان در حیطه های سازهای
 انجام ارزیابی ایمنی بیمارستان در حیطه های غیرسازهای
 انجام ارزیابی ایمنی بیمارستان در حیطه های عناصر عملکردی
 ثبت نتایج ارزیابی و امتیازات آن در فایل اکسل و تعیین نمره نهایی شاخص ایمنی بیمارستان
تیم ارزیابی ایمنی بیمارستان که حداقل شامل مسئول فنی / ایمنی، مسئولان ساختمان، تأسیسات، تجهیزات، بهداشت ميیط و حرفه ای، دبیر کمیته و سایر اعضا منتخب
کمیته توسط کمیته مدیریت خطر حوادث و بلایا میباشند. ارزیابی براساس ویرایش دوم کتاب FHSI انجام شود.
ابزار ارزیابی ایمنی بیمارستان برای حوادث و بلایا 1 مربوط به سازمان جهانی بهداشت است که در سال 2008 به منظور کمك به بیمارستانها جهت بررسی وضعیت ایمنی
بیمارستان، اولویت بندی برنامه ریزی و پیشگیری از آسیب در اثر وقوع حوادث و بلایا طراحی شده است و معرف این احتمال است که بیمارستان در شرایط وقوع بلایا تا چه
میزان می تواند فعال بوده و وظایف خود را انجام دهد. این مجموعه ابزاری است که 145 حوزه بیمارستانی شامل عناصر سازه ای، غیرسازه ای و عملکردی را در برمیگیرد.
1 . حیطه ایمنی سازهای شامل اجزایی است که وزن ساختمان را تيمل میکنند مثل ستونها، تیرآهنها، صفحات بتون و سقف ها میباشد.
2 . حیطه ایمنی غیر سازه ای شامل اجزایی از سازمان هستند که در تيمل وزن ساختمان نقش ندارند مانند سیستمهای حیاتی الکتریکی، ارتباطی، ذخایر آب، سوخت،
گازهای پزشکی،گرمایش، سرمایش و تهویه هوا، تجهیزات اداری، تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی و اجزای معماری هستند.
3 . حیطه ایمنی عملکردی منطبق با کتاب ارزیابی ایمنی بیمارستانی شامل ایجاد ساختار و برنامه مقابله با حوادث و فوریتهامیباشد که شامل تشکیل کمیته، تدوین برنامه
و راهنماهای عملیاتی آمادگی، پاسخ و بازتوانی میباشد.
باه دسات آماده » نماره شااخص ایمنای بیمارساتانی « پس از اینکه نمرات حوزههای مختلف بیمارستان توسط متخصصین هر حوزه تعیین و وارد فایل اکسل شد، در نهایت
وضعیت بیمارستان را در یکی از حالتهای زیر مشخص میکند:
سطح اول: بیمارستان میتواند از جان افرادی که درون آن هستند حفاظت کرده و قادر به ادامهی عملکرد خود در شرایط حوادث و بلایا باشد.
سطح دوم: بیمارستان قادر به مقاومت در مقابل حوادث و بلایا هست، ولی تجهیزات و خدمات حیاتی آن در معرض خطر قرار دارند.
سطح سوم: در زمان حادثه، بیمارستان و کلیه افراد موجود در آن در معرض خطر قرار دارند.
در بیمارستانهای نوساز و قدمت کمتر از 5 سال، لازم است مجوز مقاوم سازی ساختمان و تأسیسات درخصوص اجزای سازه ای از مراجاع ذیصلاح دریافت شود و در
بیمارستانهای با قدمت بیش از 5 سال در صورت لزوم مقاوم سازی اتصالات سازه در برخی قسمتهای بیمارستان اجرا شود و الزاما درهنگام توسعه فضاهای فیزیکی جدید و
نصب تجهیزات پزشکی سنگین مانند MRI ، CT و موارد مشابه، مطالعات مقاوم سنجی صورت پذیرد.
در بخشها/واحدها اجزای غیر سازهای ساختمان مانند تابلوها، کمدها و وسایل و تجهیزات پزشکی/ اداری جهت جلوگیری از سقوط یا پرتاب شدن در صورت بروز حوادثی
مانند زلزله ثابت شده باشند. نتایج ارزیابی ایمنی بیمارستان در اتاق رئیس بیمارستان، مدیر خدمات پرستاری و اتاق مرکز عملیات فوریت 2 جهت بررسی و پایش برنامه ها،
نصب شود.

 طرح و بررسی نتایج ارزیابی عوامل خطر آفرین درکمیته مدیریت خطر حوادث و بلایا
 تعیین اثرات احتمالی عوامل خطر آفرین اولویت دار بر بیمارستان و برآورد خطر
 طرح و بررسی نتایج ارزیابی ایمنی بیمارستان درکمیته مدیریت خطر حوادث و بلایا
 تعیین اولویتهای برنامه ای کاهش خطرات
 برنامهریزی و اجرای برنامههای کاهش خطر
بعد از تعیین پنج مخاطره اول بیمارستان نیاز به تعیین اثرات احتمالی آنها بر بیمارستان است. به این اقدام ارزیابی خطر 1 گفته می شود. تأثیرات مخاطرات بر سیساتم هاای
بهداشتی درمانی در سه حوزه جانی، مالی و عملکردی بروز می نماید که شامل تأثیر بر سلامت افراد ) منجر به مر یاا جراحات ، تاأثیر بار اماوال و دارایای  از باین رفاتن
دستگاهها، تخریب بخشها/ واحدهاو …. و یا اختلال در عملکرد بیمارستان میشوند.
 برای پنج مخاطره جدول مشابه نمونه ذیل تکمیل شود.

بر اساس ارزیابی خطر و ایمنی بیمارستان و اولویت های مشخص شده، اقدامات پیشگیرانه برنامه ریزی و اجرا می شود. این نتایج در کمیته مدیریت خطر حوادث و بلایا
مطرح می شوند و برای آن برنامه ریزی انجام میشود. نتایج ارزیابی FHSI در سه حیطه ایمنی سازه ای، غیرسازه ای و عملکردی در کمیته مدیریت خطر حوادث و بلایا
مطرح شده و برای ميورهایی که ایمنی نسبی و یا کم داشته اند، اقدامات اصلاحی تعیین می شوند و منطبق با برنامه تعیین شده اقدامات اصلاحی توسط مسئولان واحدها/
بخشهای مرتبط اجرا میشود.

 شناسایی مکانه ای خطر آفرین جهت آتش سوزی و اجرای اقدامات پیشگیرانه
 تأمین خاموش کننده های دستی آتش برای بخش ها/واحدها و فضاهای مختلف
 وجود سیستم اعلام حریق و دتکتورهای حساس به دود/ حرارت آماده و سالم
 اخذ تاییدیه استانداردهای آتش نشانی از سازمان آتش نشانی منطقه
 در دسترس بودن رابطین آتش نشانی آموزش دیده در بیمارستان در تمام شیفت ها و ساعات شبانه روز
 برنامه ریزی، آموزش و تمرین مستمر کارکنان
 پایش مداوم سیستم ایمنی حریق از طریق بازرسی های دورهای منظم
 سازمان N.F.P.A2 مکانها را از نظر پتانسیل خطر آتش سوزی و استانداردهای خاموش کننده ها به سه دسته نموده است
1 . مکان با خطر کم : مکانی است که تنها مقدار کمی مواد قابل احتراق در ميل وجود دارد و در نتیجه آتش سوزی کوچکی پیش بینی خواهد شد.
2 . مکان با خطر متوسط یا معمولی : مکانی است که میزان مواد قابل احتراق در ميل بطور متوسط باشد و در نتیجه آتش سوزی در حد متوسط قابل پیش بینی است.
3 . مکان پرخطر : در این مکانها میزان مواد قابل احتراق موجود در آن نسبتاً زیاد است و در نتیجه آتش سوزی قابل توجهی پیش بینی میشود.
مکانهای پرخطر از جهت رعایت استانداردهای مربوط به پیشگیری از آتش سوزی، توجه بیشتری را می طلبد. در بیمارستان این مکانها شامل موتورخانه، محل دیاگ هاى
بخار، ميل ذخایر سوختى، ميل نگهداری گازهای طبی، بایگانى، اتاق سرور و ….. هستند. اقدامات پیشگیرانه شامل تعیین و تهیه امکانات لازم و تجهیزات جهت شناسایی
سریع و اطفا حریق، مشخص نمودن مکان ها و آموزش به کارکنان برای رعایت ایمنی در این مکان ها است.

در مناطق پرخطر بیمارستان لازم است موارد ذیل رعایت شود
1 . تابلو و علائم مشخص نمودن این مکانها در بیمارستان نصب شود.
2 . مخازن حاوى مواد قابل اشتعال، در فاصله اى ایمن از بیمارستان، تأسیسات الکتریکى، دیگ هاى بخار، آشپزخانه و سایر مناطق مستعد برای آتش سوزى قرار گیرد.
3 . مخازن واقع شده در محل هاى سرپوشیده باید داراى تکیه گاه ميکم بوده و محل آن از مواد غیر قابل اشتعال ساخته شده باشد.
4 . جایگاه هاى مخازن سوخت باید علامت گذارى شده، روشنایى مناسب و حصارکشى داشته و نظارت کافى و در صورت امکان هشدار امنیتى داشته باشند، اما در عین
حال دسترسى پرسنل مسئول به آنها آسان باشد.
5 . وسایل و مایعات/محلولهای قابل اشتعال در مکان هاى ایمن که به صورت اختصاصى براى این مواد در نظر گرفته شده است، ذخیره شوند.
6 . منابع تأمین کننده اکسیژن و مخازن ذخیره آن با توجه به خطر انفجار خارج از ساااختمان بیمارستان قرار گیرد. جایگاه بایستی به آسانى در دسترس بوده و در
معرض مخاطرات سیل، منابع حرارتى و سقوط اشیا و اجسام معلق در هوا قرار نداشته باشد .  تعیین تعداد و نوع خاموش کننده های دستی
برحسب موقعیت هر بخش/ واحد و نوع آتش سوزی 1 که احتمال وقوع دارد نوع و اندازه خاموش کننده ها متفاوت است. طبق جدول ذیل از خاموش کننده های متفاوتی
استفاده میشود. البته در هر بخش/ واحد که احتمال چند نوع آتش سوزی وجود دارد، از دو یا چند نوع کپسول استفاده میشود.

نکاتی مهم در خصوص استفاده از خاموش کننده های دستی
1 . تعداد و نوع خاموش کننده های دستی مورد نیاز به تفکیك بخشها/واحدها و فضاهای مختلف، مشخص شده و با تاریخ معتبر و آماده خاموش کردن آتش باشد.
2 . وسایل اطفاى حریق باید نزدیك ورودى و خروجی های بخش قرار گیرد.
3 . فاصله قرارگیری کپسول ها برای حریق جامدات 21 متر و حریق مایعات 15 متر باشد.
4 . کپسول ها باید به آسانی در دسترس و در معرض دید نصب شوند.
5 . کپسول ها در ارتفاع مناسب بنحوی که فاصله انتهای کپسول از کف 1.2 متر باشد نصب باشد.
6 . ثبت نتایج تعمیر و نگهدارى  شارژ مجدد کپسول هاى آتش نشانى و شیرهاى آتش نشانى موجود باشد.
7 . راهنماى عملکرد سیستم هاى ميافظت از آتش سوزى موجود است و نیز نتایج تعمیر و نگهدارى کپسول ها و شیرهاى آتش نشانى ثبت شده باشد.
8 . نقشه محل قرارگیرى شیرهاى آتش نشانى در چندین ميل به ویژه در اتاق عملیات فوریت وجود داشته باشد.
9 . در کنار تابلو برق های بیمارستان، کپسول CO2 قرار گیرد.
10 . برنامه ریزی آموزشی برای کارکنان جهت اطفا حریق و استفاده از انواع خاموش کننده برنامه ریزی و اجرا شود.
 سیستم اعلام حریق و دتکتورها
نوع و حساسیت دتکتورها، با توجه به خطرحریق در هر ميل تعیین شود. به همین دلیل لازم است در بخش های مختلف بیمارستان براساس صلاحدید کارشناس فنی حریق،
انتخاب شود. محدوده حفاظتی دتکتورها بستگی به حساسیت آن و تراکم محصولات حریق دارد، به نحوی که تعیین محدوده مؤثر آن، براساس توصیه های سازنده و با
آزمایشات کنترل کیفی صورت میپذیرد. دتکتورها باید تابع یکی از استانداردهای معتبر بین المللی 2 یا استاندارد ملی 3 باشد.

 رعایت اصول ایمنی سطوح و دیوارها، پنجره ها، کف پوش ها، درب های ورودی و خروجی و سایر سطوح
 انجام اقدامات ایمنی جهت پیشگیری از سقوط بیماران و مراجعین در محیط های پر مخاطره
 انجام اقدامات ایمنی در محوطه بیمارستان
 رعایت اصول ایمنی وسایل و تجهیزات پزشکی بیمارستان و مهار نمودن تجهیزات
 انجام بازدیدهای دوره ای جهت بررسی ایمنی محیط بیمارستان در صورت لزوم انجام اقدامات اصلاحی/پیشگیرانه
 عدم وجود هرگونه عامل مخاطره آمیز در سطوح و دیوارها برای کارکنان، مراجعین و بیماران
 نکاتی مهم در اجرای ایمن سازی سطوح و دیوارها
1 . به منظور حفظ ایمنی بیماران و جلوگیری از سقوط در اتاق ها، راهروها و سرویس های بهداشتی دستگیره اتکا نصب شود .
2 . درصورت وجود رمپ در ورودی بخش ها یا در محوطه بیمارستان، سطوح آنها مشبك شده تا اصطکاک کافی داشته باشند . 3 . برای رمپ ها و مسیرهایی که همسطح با کف نیستند، نرده پیشبینی شده باشد.
4 . راه پله ها و رمپ ها عاری از موانع یا آیتم هایی است که می توانند سقوط کنند و باعث انسداد مسیر شوند.
5 . راه پله ها و رمپ ها باید نرده هایی داشته باشند که در حداکثر ظرفیت خود به صورت ایمن قابل استفاده باشند.
6 . پله ها در راه پله دارای لبه واضح و مشخص و سالم بدون شکستگی لبه باشند.
7 . درمحل هایی که رمپ در مجاورت دیوار قرار دارد روی سرتاسر دیوار دستگیره در ارتفاع مناسب نصب شده باشد.
8 . کف مى بایست در برابر آب مقاوم بوده، لیز و سست نبوده و داراى شکاف به ویژه در محل هاى پرتردد و اصلی نباشد.
9 . کف ساختمان در مقابل آب مقاوم بوده، لیز نباشند، تر خوردگی یا لق شدگی به خصوص در ميلهای مهم و مکانهای پر رفت آمد نداشته باشد . 10 . کف ساختمان ناهموار یا فرورفته نباشد. چرا که منجر به سقوط افراد و یا واژگونی برانکارد و تجهیزات میشود .
11 . درمکان هایی که تعداد زیاد لوله محافظ، کابل یا کف های کاذب هست، کف برای مقاومت در برابر فشارهای جانبی زمین لرزه با بست های جانبی تقویت شده باشد . 12 . مناطق ناهموار یا فرورفتگى که منجر به سقوط افراد یا واژگونى تجهیزات شود برطرف شود.
13 . جهت جلوگیری از سقوط اجسام و تجهیزات همه آنها به دیوار ثابت شوند.
14 . قفسه داروها، کمدها و کابین ها و تابلوها و قاب ها تا حد امکان به صورت ایمن و استاندارد به دیوارها فیکس و مهار شوند.
15 . حتی الامکان از قاب ها و تابلوهای مقاوم و سبك استفاده شود . 16 . تجهیزات نصب شده روی دیوارها به صورت ماهانه توسط واحد ساختمان بازدید و از استيکام آنها اطمینان حاصل گردد .
17 . در بازدیدهای دوره ای کلیه قسمت های بیمارستان از لحاظ ایمنی کنترل میشوند.
18 . کلیه لبه های تیز و نبش های در بخشهای بستری و اتاق های عمل توسط ضربه گیر از جنس مناسب محافظت شده باشد.
19 . خطوط انتقال برق  فشار ضعیف و فشار قوی  در محوطه بیمارستان شناسائی و حریم آنها مشخص شود . 20 . روشنائی کافی در قسمت های مختلف داخلی و محوطه بیمارستان که نیاز به روشنائی جهت تردد و انجام فعالیت دارند، تأمین شود . 21 . راهروهای داخلی عاری از موانع برای اطمینان از سهولت حرکت کارکنان، برانکارد و تجهیزات پزشکی باشندح

 پیشبینی پله فرار در صورت طبقاتی بودن بیمارستان
 وجود نرده پلکان برای تمام راه پله ها
 باز بودن مسیرهای خروج و پلکان های اضطراری در تمام اوقات شبانه روز
 عدم وجود هرگونه موانعی در مسیر خروج و پلکان های اضطراری
 نکات مهم در مسیرهای خروج و پله فرار
1 . دربهاى ورودى عارى از هر گونه مانع بوده و به اندازه کافى براى عبور بیماران و پرسنل در شرایط اضطرارى عریض باشند .
2 . دربها به سمت خارج باز شوند تا در صورت هجوم جمعیت مانعى در برابر خروج آنها وجود نداشته باشد.
3 . توجه ویژه به وضعیت دربها و ورودىهاى بخشهاى مهم مانند بخش اورژانس و بخش مراقبتهاى ویژه و اتاق عمل شود.
4 . علایم راهنمایی واضح و از نوع شب نما به سمت پله فرار از داخل راهروها تا پله فرار در هر بخش/ واحد نصب شده و روشنایی اضطراری در مسیر پله های فرار تامین شود
5 . دسترسی به پلکانهای خارجی در هر طبقه از طریق دربهای مقاوم در برابر آتش ضربه و دود بند صورت پذیرد.
6 . کف پاگردها و پلکان های خارجی با سازه فلزی باید از نوع ورق فلزی آجدار پوشاش داده شود.

 اخذ گواهینامه استاندارد/گواهی ایمنی از اداره کل استاندارد برای تمامی آسانسورهای فعال بیمارستان
 تعمیر و نگهداری آسانسورها توسط شرکتهای دارای صلاحیت از اداره استاندارد آسانسور منطقه
 برنامه ریزی و انجام سرویس های دورهای و پیشگیرانه آسانسورها توسط شرکت های دارای صلاحیت از اداره استاندارد آسانسور
 همسطح بودن ورودی آسانسور با دسترسی بلامانعِ صندلی چرخدار یا برانکارد
 نصب دستگیره های کمکی در دیواره های آسانسور
دستورالعمل استفاده از آسانسورها در زمان حریق و یا تخلیه اضطراری تدوین و اطلاع رسانی شود

 تدوین دستورالعمل انبارش ایمن با حداقل های مورد انتظار
 آگاهی و عملکرد کارکنان مرتبط بر اساس دستورالعمل انبارش ایمن
 نظارت مدیرت بیمارستان بر اجرای دقیق دستور العمل انبارش ایمن
 حداقل های مورد انتظار در دستورالعمل انبارش ایمن
1 . انبارش مستقل مواد شیمیایی و قابل اشتعال برنامه ریزی شود.
2 . اصول ایمنی و دتکتورهای هشداردهنده در فضای خارج از انبار اصلی که مجهز به وسائل آتش نشانی رعایت شود..
3 . از قفسه بندی های فلزی مستيکم و غیر قابل اشتعال استفاده شود.
4 . از درب فلزی و فاقد شکاف در انبار استفاده شود.
5 . سیم کشی توکار برق و از داخل لوله های مخصوص ضد ضربه و اشتعال باشد.
6 . از کلیدها و پریزها و روشنایی های ضد جرقه استفاده شود.
7 . چیدمان طبقه بندی شده و ایمن از جمله نگهداری مواد سوزاننده و اشتعال زا در طبقات پایین انجام شود.
8 . از علایم هشداردهنده ممنوعیت سیگار و سایر موارد ایمنی استفاده شود.
9 . کف انبار صاف و فاقد هرگونه لغزندگی باشد.
10 . استيکام کافی و زیر سازی مناسب کف انبار ازجهت ایمنی در مقابل آتش سوزی و زلزله ایجاد شود.
11 . انبار روشنایی و تهویه مناسب داشته باشد.
12 . جعبه کمكهای اولیه در انبار پیش بینی شود.
13 . از نرده محافظ در پشت پنجرههای انبارها استفاده شود.
14 . نکات نگهداری اجزا غیرسازهای در هنگام زلزله مانند قفسه ها و …رعایت شود.
15 . مواد قابل اشتعال در یك انبار امن خارج از ساختمان بیمارستان نگهداری شده و ميل آن با تصویر گرافیکی یا علائم راهنما مشخص گردد.
16 . چك لیستی بر اساس دستورالعمل انبارش ایمن تدوین و بررسی دوره ای آن توسط مدیریت بیمارستان انجام و موارد عدم انطباق اصلاح شود.

 تدوین روش اجرایی گزارش حوادث بیمارستان و اطلاع رسانی آن به تمامی کارکنان
 اگاهی و عملکرد کارکنان مطابق روش اجرایی در زمان بروز حوادث در سطح بیمارستان
حوادث داخلی حداقل در حیطه های ساختمان، تاسیسات، برق اضطراری، سیستم اطلاعات بیمارستان، خرابی تجهیزات اصلی و سایر موارد با توجه به شارایط بیمارستان در
روش اجرایی تعریف میشود. برای پیشگیری از بروز حوادث مشابه در بیمارستان، بایستی حوادث گزارش شده در کمیته مدیریتِ خطرِ حوادث و بلایا تحلیل ریشه ای شده و
در صورت لزوم اقدامات اصلاحی/پیشگیرانه/ برنامه بهبود تدوین و اجرا شود.

 انجام مطالعات مقاوم سنجی قبل از هرگونه تغییر کاربری/ توسعه فضای فیزیکی
 انجام مطالعات مقاوم سنجی قبل از نصب تجهیزات پزشکی سنگین مثل MRI ، scan CT  اخذ مجوزهای مربوط به هرگونه توسعه یا تغییر کاربری از وزارت بهداشت و سایر مبادی قانونی مربوط
ایجاد تغییرات در بخش های مختلف بیمارستان بدون در نظر گرفتن تأثیر آن بر کاهش مقاومت سازه در برابر مخاطرات و حوادث، باعث افزایش آسیب پذیری ساختمان و
ساکنان آن میشود. لذا هر گونه تغییر کاربری در بیمارستان میبایست به توجه به طرح جامع درمانی بیمارستان که بر اساس اصول سطح بندی و ضوابط مهندسی تدوین
شده است صورت پذیرفته و به تایید دفتر فنی و مهندسی دانشگاه رسیده باشد.

 برنامه ریزی و تامین امنیت فیزیکی بیمارستان با رعایت اصول تکریم انسانی و با محوریت حفاظت فیزیکی
 برنامه ریزی و انجام اقدامات امنیتی شامل ساختارها، موانع فیزیکی و کنترل دسترسی ها
 استفاده از دوربین های مداربسته بدون نقض حریم خصوصی بیماران
 استفاده از قفل ها و آژیرها برای مناطق حساس و مهم بیمارستان
 برنامه ریزی و تامین ایمنی ميل ذخیره آب، مواد غذایی، دارو و تجهیزات، سوخت با محوریت کمیته مدیریت خطرِ حوادث و بلایا
 برنامه ریزی و تامین ایمنی بر سیستمهای ارتباطی شبکه های کامپیوتری، سایت بیمارستان و سیستم اطلاعات بیمارستان
 ایجاد نظام های گزارش فوری موارد غیر معمول بیماریهای نوپدید توسط کارکنان مرتبط
 ایجاد نظام های گزارش فوری موارد تخلفات مدنی یا احتمالات خرابکاری و دزدی و کود / آدم ربایی و سایر مصادیق به تشخیص بیمارستان
نصب هرگونه دوربین مدار بسته با هر شرایطی و در هر بخشی با دید مستقیم بر بالین بیماران، ناقض حریم شخصی بیماران است.

 آماده به کار بودن ژنراتور/ ژنراتورهای اصلی برق اضطراری بیمارستان، با تعداد، ظرفیت و کارایی متناسب با شرایط بیمارستان
 آماده به کار بودن حداقل یك دستگاه ژنراتور جهت پشتیبانی ژنراتور/ ژنراتورهای اصلی برق اضطراری
 پایش عملکرد و آمادگی ژنراتورهای اصلی و پشتیبان و سامانه های برق اضطراری
 تغذیه بیمارستان از دو شبکه انتقال نیروی برق شهری مجزا
دستگاه های دیزل ژنراتور از مهمترین دستگاه های مرکز درمانی می باشد. لذا قطع برق حتی به مدت کوتاه نیز ممکن است منجر به مرگ یا آسیب جدی به بیماران شود.
 اهم نکات در مدیریت ژنراتور
1 . وجود شناسنامه برای دستگاه ها
2 . تعمیرات و نگهداری بموقع
3 . سرویسهای پیشگیرانه
4 . ارزیابی مستمر و مدون براساس چك لیست
5 . ثبت سوابق تعمیراتی در شناسنامه
بررسی روزانه ژنراتورها از نظر عملکرد و ایمنی با استفاده از چك لیست و اطمینان از صحت عملکرد دستگاه و باطری ها، بررسی منابع سوخت، الکتروپمپ گازوئیل و اتصال
آن به برق اضطراری، اتصال روشنایی اتاق به برق اضطراری، گرمکن ها. ثبت ساعت کارکرد و زمان تعویض روغن و فیلترها، بررسی مایع خنك کننده و ضدیخ صورت میپذیرد.
بایستی از تأمین ذخیره سوخت به میزان کافی برای یك هفته برای عملکرد ژنراتورها اطمینان حاصل میشود. مسیر مناسب ورودی و خروجی هوا، محل مناسب خروجی
دودکش وجود تابلو کنترل، راه اندازی و قرارگیری در مدار خودکار چنجوور با رعایت مسایل ایمنی و حفاظتی انجام شود.
 به دستورالعمل تأمین برق ایمن در مؤسسات پزشکی شماره 26438 / 402 د مورخ 03 / 09 / 95 رجوع شود.

 اتصال به زمین توزیع انرژی الکتریکی بیمارستان دارای سیستم نول و ارت جدا از هم
 استفاده از ترانسفومر یك به یك ایزوله در توزیع انرژی الکتریکی بخش های مراقبت ویژه و اتاق عمل
 تائیدیه بازرسی و تست چاه ارت توسط مراجع ذیصلاح
 برنامه ریزی و ارزیابی دوره ای تابلوهای برق اصلی، فرعی و تابلوهای درون بخشی بیمارستان
 تدوین و اجرای برنامه نگهداری و ارزیابی دورهای از تابلوهای ایزوله بیمارستان
 چاه ارت
به دلیل تماس و ارتباط الکتریکی تجهیزات پزشکی با بدن بیماران کلیه بخش های درمانی، تشخیصی و کلیه قسمت هایی که دارای تجهیزات پزشکی هستند، باید مجهز به
سیستم ارتینگ اتصال به زمین باشند . وجود ارت در مراکز درمانی جزو الزامات اساسی است تعداد چاه ارت می بایست متناسب با حجم تجهیزات مرکز درمانی میزان آمپر
مصرفی باشد. دستگاه های پرمصرف مانند آنژیوگرافی بایستی دارای چاه ارت مستقل در نزدیکی تابلوی اصلی توزیع برق خودش باشد .
ارت مناسب و اتصال به زمین بدنه تجهیزات در مراکز درمانی علاوه بر حفاظت الکتریکی پرسنل و بیماران و مراجعان در مقابل جریانهای نشتی، پارازیتها و نویزهای ناشی
از خود بیمار، تختها و تجهیزات اطراف بیمار را نیز که از طریق امواج الکترومغناطیسی موجود در فضا القا میشوند مانند موبایل، تلویزیون و … ، را از بین میبرد . اندازه
یری ارت مرکزی و مقاومت زیر 2 اهم آن همچنین کنترل همبندیها در تمامی بخشهای درمانی الزامی می باشد. اطمینان از استفاده پریزهای ارت دار، سه ه مرهی های
ارت دار و همچنین کنترل سفت و ميکم بودن اتصالات ارت علی الخصوص در اتاقهای عمل بسیار ضروری می باشد. محل اتصالات سیم ارت باید بصورت دوره ای بازدید و
مقاومت سیم زمین اندازه گیری شود . سیستم های نیرو و منابع تغذیه مورد استفاده در تاسیسات برق بیمارستان متناسب با موارد کاربری در بخشها و واحدها از انواع TN-S
و یا IT تابلو ایزوله است . سیستم توزیع برق IT در فضاهای اتاق عمل و فضاهایی که تجهیزات الکتریکی با بدن باز بیمار در تماس اسات آنژیاوگرافی، بخش اهای ویژه و ….
الزامی است. در این فضاها تجهیزات بایستی از این سیستم تغذیه الکتریکی شوند. به منظور تداوم نیروی برق و اعمال استانداردهای ایمنی و پیشگیری در برابر آتش سوزی و
انفجار و همچنین محافظت بیماران و افراد در برابر شو و برق گرفتگی در مناطق معینی از بیمارستان مانند اتاقهای عمل، زایمان و همچنین بخش های ویژه باید از
سیستم برق ایزوله سیستم IT  استفاده شود .
 نگهداری تابلو برق های اصلی و فرعی، تابلو برق ایزوله
یکی از نکات اساسی سیستم توزیع برق، تابلوهای برق در بیمارستان است. نگهداری از تابلوها در بخش ها اعم از تابلوهای اصلی پست برق و تابلوهای فرعای و تابلوهای درون
بخشی بسیار ضروری است. هر ماه بایستی به صورت ادواری تابلوها بطور کامل بررسی و آچارکشی و نظافت شوند. اطمینان از انجام عملیات مذکور و همچنین انجام اندازه
گیری های اولیه جریان در فازهای مختلف اطمینان از توالی فاز و یکسان تقسیم شدن جریان در تابلوهای 3 فاز بسیار مهم است. برای تابلوهای برق ایزوله هام موارد مذکور
لازم الاجرا میباشد. در تابلوهای ایزوله چك کردن ترانس و ایزوله بودن برق خروجی باید حتماً بطور ادواری چك گردیده چرا که هرگونه نشت جریان و یا عملکرد ناصيیح
ترانس باعث آسیب به بیمار میشود.
 برنامه ارزیابی حداقل شامل موارد ذیل است
1 . اندازه گیری منظم ارت مرکزی و تأیید مقاومت زیر 2 اهم آن و همچنین کنترل همبندی ها در تمامی بخشهای درمانی
2 . کنترل ميکم بودن اتصالات ارت مخصوصاً در اتاقهای عمل، استفاده از پریزهای ارت دار و سه راهی های ارت دار
3 . بررسی و آچارکشی و نظافت کامل تابلوها به صورت ادواری
4 . انجام اندازه گیری جریان در فازهای مختلف و تقسیم یکسان جریان در تابلوهای 3 فاز
تابلو برقها باید دارای قفل مناسب بوده و از دسترسی افراد غیرمجاز محافظت شوند. پریزهای برق یو پی اس و برق اضطراری مشخص شوند. از کفپوش عایق مناسب جلوی
تمامی تابلوهای برق استفاده شود. از بانكهای خازنی جهت اصلاح ضریب توان و کاهش هزینه برق صفر شدن هزینه توان راکتیو در قبض برق استفاده شاود. ترانسفورمر
یك به یك ایزوله در بخشهای مراقبت ویژه و اتاق عمل فعال باشد. برنامه نگهداری و ارزیابی دوره ای از تابلوهای ایزوله بیمارستان در تدوین برنامه نگهدار ی و ارزیابی
دوره ای از تابلوهای ایزوله، چك کردن ترانس و ایزوله بودن برق خروجی گنجانده شود. تدوین و اجرا شود. بایستی مراقب بود چرا که هرگونه نشت جر یا ان و یا ا عملکرد
ناصيیح ترانس باعث آسیب به بیمار خواهد شد. در پریزهای برق مرتبط با استفاده بیماران، علاوه بر استفاده از فیوزهای مناسب از کلید جریان باقی مانده محافظ جان
استفاده شود.
 به دستورالعمل تأمین برق ایمن در مؤسسات پزشکی شماره 26438 / 402 د مورخ 03 / 09 / 95 رجوع شود.

 وجود شناسنامه دستگاه ها و تجهیزات در موتورخانه بیمارستان با حداقل های مورد انتظار
 کنترل روزانه دستگاه ها براساس چك لیست عملکردی
 سرویس و نگهداری ادواری پیشگیرانه وسایل و تجهیزات سامانه های سرمایشی، گرمایشی و تهویه
 مدیریت سوابق تعمیرات دستگاه ها
 مداخلات به موقع در رفع نواقص و مشکلات در سوابق بازدیدهای دوره ای از تأسیسات و تجهیزات بیمارستان
 به روز رسانی و جایگزینی سامانه های سرمایشی، گرمایشی و تهویه یا اجزای آن
برنامه ادواری سرویس و نگهداری پیشگیرانه وسایل و تجهیزات سامانه های سرمایشی، گرمایشی و تهویه سرمایشی، گرمایشی و تهویه بیمارستان و دستگاه ها ی حساس و
حیاتی در موتورخانه ها و ساختمان شامل  دیگ های بخار، چیلرهای جذبی و تراکمی، الکتروپمپها و هواسازها، اگزاستفنها، برجهای خنك کننده، مبدل های حرارتی، منابع
کندانس و دیاریتور، سختیگیرها و … طبق نظر کارخانه سازنده و متخصصین نگهداری راهبری تأسیسات یك ضرورت مهم در امر مدیریت تاسیسات است. سوابق تعمیرات
دستگاه ها ازجمله تاریخ تعمیر، شرح فعالیت انجام گرفته و قطعات تعویض شده و ارزیابی های منظم و دورهای دستگاهها و تجهیزات با استفاده از چك لیست های معین نیاز
بایستی مدیریت شود. امنیت زیرساختهای مکانیکی و برقی تجهیزات در موتورخانه مرکزی مراکز درمانی بسیار حایز اهمیت و حساس بوده لذا باید به جهت بالابردن ضریب
ایمنی عملکردی تجهیزات و همچنین به حداقل رساندن خطرات مربوطه برنامه ریزی خاصی انجام گیرد.
دستگاهها از منظر خطر در دو گروه دسته بندی می شوند، دستگاههایی که مولد اولیه خطر هستند مانند دیگ های بخار و دستگاههایی کاه منبع اولیه خطر نیستند اما
عملکرد نامناسب آنها علت ثانویه خطر میشود. مانند الکتروپمپ آتش نشانی که در زمانی که حتی با خرابی یك کوپلینگ ساده که در مدار سرویس قرار نگرفته ، امکان
اطفا حریق در بیمارستان میسر نخواهد بود.
دستگاه ها و تجهیزات مهم و اساسی در یك موتورخانه صنعتی بیمارستانی باید دارای شناسنامه باشند. در شناسنامه می بایست نوع و مدل دستگاه، سال ساخت، کارخانه
سازنده، تاریخ نصب و راه اندازی مشخص باشد. همچنین بایستی سوابق تعمیراتی انجام شده دستگاه بطور کامل و شفاف مشخص گردد. تاریخ تعمیر، شرح فعالیت انجام
گرفته و قطعات تعویض شده و سرویس های انجام شده در شناسنامه دستگاه ثبت شود. در صورت عدم ثبت سوابق، هزینه های نگهداری تجهیزات فرسوده بسیار بالاتر از
هزینه تعویض و جایگزینی دستگاه طی دوره زمانی یك ساله و یا کمتر است. دستگاههای مهم و حیاتی در موتورخانه بایستی دارای چك لیست عملکردی 1 باشند و در
زمانهایی معین مثلا هر دوساعت یکبار در هر شبانه روز، تکنسین فنی فاکتورهای قابل اندازهگیری و مهم هر دستگاه را که معمولا به داشبرد دستگاه معروف می باشند را
ارزیابی و ثبت نماید. افراد واجد صلاحیت برای این ارزیابی بایستی برای هر دستگاه از بین تکنسینهای با تجربه توسط مدیر تاسیسات تعیین شده و بر عملکرد آنها نظارت
نماید. برنامه نگهداری راهبری پیشگیرانه 2 برای دستگاهها و تجهیزات در موتورخانه مرکزی بایستی توسط مسئول تاسیسات با مشارکت تکنسین های مجرب و بر اساس
توصیه های کارخانه سازنده تدوین و بر اساس ان اقدام میشود. دستگاههای حساس و حیاتی در موتورخانه های مراکز درمانی اعم از چیلرهای جذبی و تراکمی، الکتروپمپها،
دیگ های بخار، دیزل ژنراتورها، تابلوهای فشار متوسط و ضعیف، منابع دی اریتور و …. بایستی دارای برنامه ادواری نگهداری پیشگیرانه باشند. بدیهی است که ایان برنامه با
چك لیست دستگاه تفاوت داشته و در فرمهای نگهداری پیشگیرانه برنامه تعمیرات دستگاه در فواصل زمانی خاص مشخص میشوند. توصیه مای شاود انجاام سارویس هاای
دوره ای و برنامه های پیشگیرانه تجهیزات مطابق با سامانه 3 و ثبت فرآیندها در آن صورت گیرد. همچنین از تجهیزات بازرسی شفت الاینمنت، کنترل لرزش، کنترل ساختی
آب، کنترل PH دیگ بخار و …. جهت افزایش عمر مفید دستگاهها استفاده شود. توجه به هزینه اثربخش بودن اقدامات/مداخلات اصلاحی تاسیسات در هنگام تصویب بودجه
جهت تعمیرات و نگهداری دستگاهها توصیه میشود.
چند توصیه مهم! دسترسی به موتورخانه محدود به کارکنان تأسیسات باشد. از دسترسی و ورود افراد غیرمجاز به کارگاه تاسیسات جلوگیری به عمل آیاد . علائم و تابلوهای
خطر و هشدار نصب شده باشد. کلیه تابلوهای برق موتورخانه بر اساس برنامه تعمیرات پیشگیرانه مورد ارزیابی قرار گیرند . فضای موتورخانه ها، تحت هیچ عنوان و به هیچ
دلیل برای منظورهای دیگر مانند : انباری. رختشویخانه پارکینگ و غیره استفاده نشود. تهویه موتورخانه به سمت هوای باز قرار داشته و استعمال دخانیات در موتورخانه اکیدا
ممنوع باشد. جنس دیوارها، سقف و کف موتورخانه از نوع مقاوم در برابر حریق باشد و نور کافی در کلیه نقاط موتورخانه تامین شود.

 تدوین و اجرای برنامه ادواری سرویس و نگهداری پیشگیرانه دیگ های بخار تامین بخار استریلیزاسیون 1 و لنژری
 انجام تست هیدرواستاتیك و صدور گواهینامه جهت دیگ های بخار توسط شرکتهای ذیصلاح
 فشار بخار متناسب با نیاز دستگاهها و تامین پیوسته بخار مورد نیاز
 وجود دیگ بخار پشتیبان
 مدیریت سوابق تعمیرات سامانه های تامین بخار
مدیریت سوابق تعمیرات سامانه های تامین بخارشامل تاریخ تعمیر، شرح فعالیت انجام گرفته و قطعات تعویض شده و ارزیابیهای منظم و دوره ای دستگاه ها و تجهیزات با
استفاده از چك لیستهای معین است. نصب رگولاتور در نزدیکی دستگاهها جهت تنظیم فشار بخار ورودی، وجود حداقل یك دستگاه دیگ بخار دوگانه سوز با ذخیره سوخت
کافی برای یك هفته و وجود دستگاه پشتیبان تامین بخار عملیات بلودان زیرآبزنی دیگ بخار در فواصل زمانی مناسب به صورت خودکار انجام شود. همچنان انجام
سرویس های دوره ای و برنامه های پیشگیرانه تجهیزات مطابق با سامانه CMMS و ثبت فرآیندها در سامانه ضروری است.

 تدوین و اجرای برنامه ادواری سرویس و نگهداری الکترو پمپها و شیرآلات در قسمت آبرسانی
 در بیمارستان منبع ذخیره آب شهر برای مصرف یك هفته آب بیمارستان در شرایط اضطراری
 وجود الکترو پمپ های ذخیره جهت اطمینان از تامین پیوسته آب
 نصب تجهیزات برقی در ميلی بدون هرگونه احتمال آب گرفتگی ناشی از سرریز منبع یا ترکیدگی لوله
 فعال بودن سیستم آتشنشانی و منبع ذخیره آن
 مدیریت سوابق تعمیرات سامانه های آبرسانی
مدیریت سوابق تعمیرات سامانه های تامین بخار شامل تاریخ تعمیر، شرح فعالیت انجام گرفته و قطعات تعویض شده و ارزیابی های منظم و دوره ای دستگاه ها ئو تجهیزات با
استفاده از چك لیستهای معین است. منظور از سامانه های آبرسانی، تمامی دستگاهها و تجهیزات وابسته به تامین، ذخیره سازی و انتقال آب مصرفی آب شرب و آبگرم به
تمامی نقاط بیمارستان است. دستگاهها و تجهیزات شامل الکتروپمپها، شیرآلات، منابع ذخیره، لوله کشیها و سایر ملزومات آن اسات . سرویس های دوره ای و برنامه های
پیشگیرانه تجهیزات مطابق با سامانه CMMS انجام شود. منابع ذخیره آب در فواصل زمانی برنامه ریزی شده لایروبی شوند. کنترل کیفیت آب در چند نقطه مختلف از جمله در
خروجی منبع ذخیره در فواصل زمانی برنامه ریزی انجام شود. کنترل سرریز آب از منابع و جلوگیری از هدر رفت آب به صورت فعال اجرا شود به نيوی که با پیشبینی ساز و
کاری سرریز آب به اپراتور اطلاع رسانی شود. مدیریت/ کاهش مصرف آب در شرایط اضطراری به منظور استفاده بهینه از ذخیره آب موجود بایستی دارای برنامه مدون باشد
که در شرایط بيران طبق ان عمل شود. در صورت اشترا منبع ذخیره آتشنشانی با آب مصرفی، مکش الکتروپمپهای آتشنشانی در ارتفاع پایینتری قرار گیرد.

 تامین و استفاده از منابع تغذیه بدون وقفه جریان برق 2 برای تجهیزات حیاتی اتاق عمل
 تامین و استفاده از منابع تغذیه بدون وقفه جریان برق برای تجهیزات حیاتی بخشهای ویژه
 تامین و استفاده از منابع تغذیه بدون وقفه جریان برق برای تجهیزات حیاتی سایر بخشها/ واحدهای ميل استقرار تجهیزات حیاتی
 بررسی منظم و دوره ای عملکرد دستگاه تغذیه بدون وقفه جریان برق و فعال شدن دستگاه پس از قطع جریان برق
سیستم هایی که از دیزل ژنراتور و مولد برای تولید برق اضطراری استفاده میکنند بدلیل اینکه موتور مکانیکی برای راه اندازی نیازمند زمان است، دارای تأخیر در وصل برق
اضطراری خواهند بود . منابع تغذیه بدون وقفه جریان برق ابزار ذخیره کننده و تأمین کننده برق است که بدون تأخیر بعد از قطع برق شهر و در عرض چند میلی ثانیه برق
اضطراری را وصل نمایند. اینگونه منابع تغذیه اضطراری معمولاً انرژی خود را از باطری تأمین میکنند بایستی در مکانهایی مانند اتاق عمل، اتاق سرور بیمارستان، بخش های
ویژه و سایر تجهیزاتی که تاخیر چند ثانیه ای برق هم ممکن است مشکلاتی در آنها بوجود آورد نصب شود. همچنین تجهیزات حیاتی بخش اورژانس، دستگاه ها و تجهیزات
حساس در آزمایشگاه و بانك خون و سایر موارد به تشخیص بیمارستان نیز می توانند از این منابع تغذیه بدون وقفه استفاده نمایند.
 دستورالعمل تأمین برق ایمن در مؤسسات پزشکی شماره 26438 / 402 د مورخ 03 / 09 /

 سازماندهی برای پاسخ به حوادث و بلایا در بیمارستان
 برنامه ریزی مدیریت مصدومین انبوه در زمان حوادث و بلایا
 برنامه ریزی مدیریت اطلاعات مصدومین در در زمان حوادث و بلایا
 برنامه ریزی مدیریت کارکنان و داوطلبین در زمان حوادث و بلایا
 برنامه ریزی در زمینه ایمنی و امنیت محیطهای ارائه خدمت در زمان ازدحام مصدومین و مراجعین
سازماندهی برای پاسخ به حوادث و بلایا شامل طراحی سامانه هشدار اولیه، سامانه فرماندهی حادثه، تجهیز اتاق فرماندهی حادثه 1 ، سطح بندی حادثه و فعال سازی برنامه ها،
هماهنگی با سایر سازمانها و نهادها میباشد.
 سامانه هشدار اولیه 2
اولین قسمت از برنامه پاسخ به حوادث و بلایا، سامانه هشدار اولیه است و به گونه ای عمل میکند که آمادگی پاسخ بیمارستان به حادثه را با قابلیت های در دسترس به
بالاترین سطح برساند و جمعیت در معرض خطر پیش از مواجهه با حادثه از آن آگاه شوند. کمیته مدیریت خطر حوادث و بلایا فهرست منابع خبری معتبر همراه با شماره
تماس با آنها را تدوین نموده و در اختیار دفتر پرستاری و دفتر مدیریت بوده و نسخه ای از آن در اتاق فرماندهی حادثه قرار میگیرد. کمیته ماد یریت خطار حاوادث و بلایا
فهرست موارد قابل گزارش به سوپروایزر و ستاد هدایت دانشگاه براساس آخرین دستورالعمل ابلاغی وزارت بهداشت را تدوین نموده و به تمام بخشها/ واحدها ابلاغ مینماید.
در همین راستا حداقل انتظار می رود:
1 . کارکنان در خصوص موارد قابل گزارش به سوپروایزر آموزش های لازم را دیده باشند.
2 . نحوه اطلاع رسانی و دریافت خبر از مراجع بالاتر را براساس آخرین دستورالعمل ابلاغی وزارت بهداشت تدوین شده و به اعضا سامانه فرماندهی حادثه ابلاغ شود.
3 . اعضا سامانه فرماندهی حادثه در خصوص سامانه هشدار اولیه، سطوح فعال سازی و نيوه ارتباط با مراجع بالاتر و ستاد هدایت آموزش های لازم را دیده باشند.
 سامانه فرماندهی حادثه بیمارستان 3
سامانه فرماندهی حادثه یك سامانه مدیریتی برای سازماندهی کارکنان، امکانات، تجهیزات و ارتباط برای پاسخی مؤثر به حوادث و بلایا است. تيت این ساختار، یك نفار باه
عنوان فرمانده، مدیریت حادثه را برعهده میگیرد. فرماندهی حادثه تنها جایگاهی است که همیشه و در هر وضعیتی از حادثه فعال میشود . این جایگاه علاوه بر فرماندهی،
تدوین اهداف و مشخص نمودن استراتژی و اولویت ها را نیز به عهده دارد.
 در کنار فرماندهی حادثه، چهار پست عملکرد مدیریتی دیگر نیز وجود دارد که همزمان با رهبری عملیات زیر نظر فرماندهی، واحدهای خود را هدایت می کنند
1 . رئیس واحد عملیات برای هدایت اقدامات تاکتیکی مانند تریاژ، مراقبت از بیماران، درمان در راستای اهداف تعیین شدة برنامه و نیز هدایت منابع مورد نیاز
2 . رئیس واحد برنامه ریزی برای جمع آوری داده ها، اطلاعات و ارزیابی آنها برای تصمیم گیری، تأمین اطلاعات مورد نیاز دربارة منابع، تهیۀ مستندات برنامۀ عملیااتی
حوادث و بلایا و تهیۀ مستندات لازم برای ارائه گزارشها
3 . رئیس واحد پشتیبانی برای حمایت، تأمین منابع و دیگر اقلام ضروری و مورد نیاز برای دستیابی به اهداف عملیاتی تدوین شده توسط فرماندهی حادثه
4 . رئیس واحد اداری مالی برای نظارت و بررسی هزینههای مرتبط با حادثه، ثبت زمان کار، بازپرداخت هزینه ها و تيلیل مخارج، ثبت حضور و غیاب پرسنل

فرماندهی می تواند براساس شرایط حادثه، افرادی را برای جایگاه های زیر انتخاب کند و بکار گیرد
1 . ارشد روابط عمومی که اطلاعات مرتبط با حادثه را برای کارکنان، مدیران داخلی و همچنین رسانه ها و سازمان های خارجی تأمین کرده و نقش سخنگو دارد . 2 . ارشد ایمنی که محل حادثه یا ميل فعالیت کارکنان را برای اطمینان از ایمنی لازم همۀ کارکنان بررسی نموده و ایمنی را تامین مینماید.
3 . ارشد رابط و هماهنگی که رابط بیمارستان با مرکز هدایتِ عملیات دانشگاه و سازمانهای حمایت کنندة بیرون از بیمارستان است.
4 . متخصص فنی و پزشکی که برحسب موقعیت، به عنوان مشاور تخصصی فرمانده حادثه عمل میکند. بسته به نوع تهدیدات، از بین متخصصانی، همچون
بیولوژیك، پزشکی هسته ای، شیمیایی و اپیدمیولوژیست انتخاب میشود . این فرد حین یا بعد از حادثه توصیه های لازم را به فرمانده ارائه میدهد .  نمودار سامانه فرماندهی حادثه
1 . کمیته مدیریت خطرِ حوادث و بلایا سامانه فرماندهی حادثه بیمارستان را براساس نمودار پیشنهادی فرماندهی حوادث بیمارستانی را تدوین مینماید.
2 . برای هر یك از هشت باکس اصلی یك نفر اصلی و دو نفر جانشین تعیین می شود و در هر باکس نام افراد ذکر میشود.
3 . شرح وظایف، مسئولیتها و اختیارات افراد بر حسب نوع جایگاه و براساس کتاب آمادگی بیمارستانی تدوین شده و به اعضا اصلی و جانشینها ابلاغ میشود.
4 . به افراد در خصوص شرح وظایف آموزشهای لازم ارائه شده و در صورت لزوم تمرین نیز برگزار میگردد.
5 . باکس متخصص فنی/پزشکی الزامی نیست و برای حوادث خاص مثل حملات CBRN ، اپیدمیها و .. فعال میشود.
6 . در بیمارستانهای زیر 200 تخت، باکسهای مالی و پشتیبانی میتوانند با هم ادغام شود .
 مرکز فرماندهی بیمارستان 1
اتاق فرماندهی بیمارستان در ميلی مطمئن و ایمن و در دسترس بوده و از قبل مجهز شود.البته اگر ترتیبی داده شود که به سرعت اتاق مذکور برای بهره برداری فوری
تجهیز شود نیز قابل قبول است . معمولا حداقل تجهیزات و وسایل برای آماده به کار شدن اتاق فرماندهی به آسانی جهت ارتباطات، مدیریت اطلاعات اسناد، صفيه مانیتور/
صفيۀ نمایش شناسایی، امنیت و رفاه کارکنان میسر است. اتاق فرماندهی بایستی در مکانی خارج از منطقه درمان قرار داشته باشد و کمترین تأثیر را از شرایط بيرونی
دریافت نماید. این اتاق بایستی توسط سیستم مدیریت اطلاعات پشتیبانی شود که این امر موجب حمایت از عملیات بيران شود و داده ها را به مدیریت اطلاعات بیمارستان
متصل نماید. در شرایط اضطراری خطوط معمول ارتباطی مانند تلفن ثابت، تلفن همراه و …. یا قطع خواهند شد یا مشغول و غیرقابل استفاده میشوند . با توجه به اهمیت
برقراری ارتباط جهت فراخوان پرسنل، هماهنگی با سایر مراکز و نهادها لازم است وسایل ارتباطی جایگزین مانند بیسیم، بلندگو، پیك و سایر ابزار مشابه پیش بینی شود .
 هماهنگی با سایر سازمانها
هماهنگی رسمی و توافقنامه های همکاری بین بیمارستان و سازمانهای مدیریت بيران مانند کمیته های مدیریت بيران شهرداری یا فرمانداری منطقه، خادمات اورژانس
خارج بیمارستانی، نیروی انتظامی، آتش نشانی و پلیس به منظور حمایت از عملکرد بیمارستان در زمان بيران ضروری است . هماهنگی باید شامل کمك به انتقال بیماران
و هدایت بیماران به سایر بیمارستانها در صورت لزوم، تغییر مسیر ترافیك اطراف بیمارستان، امنیت، ارتباطاات، پشتیبانی، رفع آلودگی، اطفا حریق و غیره است.
توافقنامهها باید در تمرینات منظم حداقل سالانه تمرین شود .
همکاری بین بیمارستان مراکز بهداشت منطقه، بیمارستانهای عمومی، خصوصی و سایر بیمارستانهای غیردولتی به ویژه بیمارساتان ها ای مجااور ، پزشاکان و گاروه هاای
داوطلب به منظور اطمینان از ارائه خدمات بهداشتی و درمانی ضروری در جامعه در مدت زمان حوادث و بلایا وجود دارد.
 مدیریت بیماران
فضایی برای تریاژ در بلایا و فوریتهای بزر طراحی شده و کارکنان برای انجام تریاژ آموزش دیده باشند . فرایندهای تریاژ در حوادث بزر باید مورد آزمایش قرارگرفته
باشند و منابعی مثل نیرو و تجهیزات برای انجام تریاژ در دسترس باشد. در حوادث شیمیایی و رادیولوژیك تریاژ باید بیرون از بیمارستان و قبال از ورود بیماار باه بخاش
اورژانس انجام شود . آمبولانسها و سایر وسایل نقلیه و راههای انتقال برای انتقال بیمار، نیرو، تجهیزات و ذخایر در بيران در دسترس باشند . روشهایی برای حل مشکلات
ارتباطی بیمارستانها، وسایل نقلیه و نیروها، درصينه حادثه و همچنین هماهنگی برای توزیع و ارجاع بیماران برنامهریزی شود. مثلاً قراردادهایی با آمبولانسهای خصوصی
و یا آژانس و غیره وجود داشته باشد. همچنین فرایندی جهت استفاده و تعمیر و نگهداری سیستم نقلیه باید وجود داشته باشد.

 مدیریت بیماریهای عفونی و اپیدمیها
برنامه پیشگیری و کنترل بیماریهای عفونی شامل سیاستها، فرایندها و تدابیر پیش بینی شود. برنامه باید به اقدامات احتیاطی استاندارد، نظاام مراقبات بیمارساتانی و
تدابیری برای بیماریهای مسری بپردازد. در یك برنامه فعال آموزش فرایندهای پیشگیری و کنترل بیماریهای عفونی برای نیروها باید وجاود داشاته باشاد . در شارایط
اضطراری مثل اپیدمیها، پاندمیها منابع اضافی و دسترسی به ذخایر و کارکنان فوق برنامه برای آلودگی زدایی باید وجود داشته باشد . دسترسی باه تجهیازات حفاظات
فردی برای کارکنانی که در مناطق پرخطر مواجهه با بیماریهای عفونی کار میکنند، برنامهریزی شود. مناطقی برای قرنطینه پایش بینی شود. کمیته بيران و بلایای
بیمارستان بایستی با توجه به خدماتی که بیمارستان ارائه میدهد و افزایش ظرفیت موردنیاز برای پاسخ به شرایط بيران و بلایا، سطح تقاضای تجهیزات حفاظت فردی در
حداکثر ظرفیت را مشخص نمایند . کفایت دسترسی به تجهیزات حفاظت فردی برای حداقل 60 ساعت در حداکثر ظرفیت بیمارستان را لازم است . هماهنگیها و زمان
ذخیره مجدد تجهیزات حفاظت فردی تعیین شده باشد.
 مدیریت اطلاعات بیماران
برای نگهداری و انتقال ایمن گزارشهای درمانی و ساایر اطلاعات حیاتی بیماران، در برنامه پاسخ بیمارستان تدابیری اتخاذ شود . همچنین باید فرایندهایی برای اطمینان از
تداوم و یکپارچگی نگهداری گزارشهای درمانی، دسترسی به اطلاعات بیماران در زمان لازم و ذخیره ایمن اطلاعات ميرمانه پیش بینی شده باشد. توجه ویژه ای باید به
امنیت دسترسی به اطلاعات الکترونیکی توسط افراد واجد شرایط مبذول گردد . گزارشهای درمانی معمولاً ارزش قانونی دارند و ممکن است در مسائل قانونی مورداستفاده
قرار گیرند. در همین راستا فرایندها و روشهای جایگزین برای سیستمهای الکترونیك مدیریت اطلاعات در شرایط بيران و بلایا برنامهریزی شود.
 ایمنی و امنیت
فرایندهایی برای تضمین امنیت بیماران، کارکنان و بیمارستان مانند کنترل اولیه نقاط دسترسی، مناطق تریاژ، ساایر منااطق عباور بیماران، ترافیك، پارکینگ، مرکز
هماهنگی بيران در شرایط اضطراری پیش بینی شود. این فرایندها نحوه اعلام هشدار و پاسخ به تهدیدات امنیتی را نیز در بر میگیرد. این تهدیدات ممکن است شامل
خشونت و حمله به طور مستقیم به خود بیمارستان یا ناآرامی جامعه در مجاورت بیمارستان باشد و بیمارستان، کارکنان و بیماران و عملکارد را تحت تاثیر قرار دهد.
کارکنان حفاظت فیزیکی و سایر کارکنان در مناطق کلیدی برای شرایط اضطراری آموزش داده شده و مورد آزمایش قرارگیرد.

تدوین برنامه های آمادگی و پاسخ براساس ارزیابی خطر و تعیین پنج مخاطره اول محتمل ترین سناریوهای داخلی و خارجی
 پاسخ براساس ارزیابی خطر و تعیین پنج مخاطره اول محتمل ترین سناریوهای داخلی و خارجی
برنامه بیمارستان برای مخاطرات خاص که به آنها برنامه های اقتضایی گفته می شود برای محتمل ترین سناریوهای داخلی و خارجی مرتبط با مخاطرات زمین شاناختی،
آب و هوایی، زیستی، تکنولوژیك و اجتماعی تدوین میشوند . این برنامه ها بایستی بازبینی شده و بیمارستان منابع لازم برای اجرای آن را در اختیار داشته باشد

 افزایش ظرفیت بیمارستان در حوزه فضای فیزیکی پیش بینی شده و در صورت لزوم عقد تفاهم نامه یا قرارداد با سایر مراکز
 افزایش ظرفیت بیمارستان در حوزه های تجهیزات پزشکی پیش بینی شده و در صورت لزوم عقد تفاهم نامه یا قرارداد با سایر مراکز
 افزایش ظرفیت بیمارستان در حوزههای تأمین نیروی انسانی پیش بینی شده و در صورت لزوم عقد تفاهم نامه یا قرارداد با سایر مراکز
مرکز درمانی درصورتی میتواند هنگام وقوع حوادث به ارائه خدمات خود ادامه دهد، که بتواند براساس یك برنامۀ از پیش تدوین و تمرین شده، ظرفیت خود را افزایش دهاد.
برنامه افزایش ظرفیت بیمارستان میتواند با تکیه بر منابع داخلی بیمارستان و یا استفاده از منابع خارجی در قالب انعقاد تفاهم نامهه ایی با سازمانها، مراکز و یا سایر مرکز
درمانی نزدیك به ميل بیمارستان جهت استفاده از فضا، منابع انسانی و یا تجهیزات باشد.که منجر به تفاهم نامه ها با سازمانها، مراکز، بیمارستانها و… جهت افزایش ظرفیت
بیمارستانی شود.
 سه جز اصلی برنامه افزایش ظرفیت
1 . ساختارها فضای فیزیکی
2 . تجهیزات و امکانات تخصصی و غیرتخصصی بیمارستانی
3 . کارکنان منابع انسانی
 ساختارها فضای فیزیکی
بیمارستان میتواند از تمام ظرفیت فیزیکی خود که شامل اتاقهای بستری، راهروها، سالنها و حتی فضای باز بیمارستان، به خصوص در مواقعی که ایمنی ساختمان اصلی
تهدید شده است، برای عرضۀ خدمات بهتر استفاده کند. در این برنامه، کاربری تمامی فضاهای موجود در بیمارستان در هنگام وقوع حادثه، از پیش مشخص و ن یا ز فضاهای
مورد نیاز برای تریاژ بیماران، بستری مصدومان، نگهداری اجساد و همچنین، ميل استراحت کارکنان پیشبینی شود. نکتۀ مهم در استفاده از این فضاها، ایمن بودن آنها
برای تداوم ارائۀ خدمات است.
 برنامۀ افزایش ظرفیت در حوزه تجهیزات
بیمارستان برنامه ای را برای استفاده از منابع و تجهیزات از انبارهای موجود و یا از طریق تفاهم نامه هایی که با مراکز و نهادهای همکار برای تأمین مواد و تجهیزات منعقد
نماید. در این برنامه، لازم است علاوه بر تأمین نیازهای تخصصی، نحوة تأمین مواد مصرفی و همچنین مواد غذایی نیز مشخص شده باشد.
 برنامۀ افزایش ظرفیت منابع انسانی
بیمارستان براساس یك برنامه پیشبینی شده منابع انسانی مورد نیاز، اعم از پزشکان، پرستاران، کادر پیراپزشکی و نیروهای خدماتی را تأمین سازد. بالطبع، ممکن است تمام
این منابع هنگام بروز حادثه در اختیار مدیریت نباشند؛ بنابراین، برنامۀ افزایش ظرفیت میتواند منابع انسانی موردِ نیاز را از راههای مختلاف مانناد سایر کارکنان بیمارستان،
کارکنان مراکز همکار، نیروهای داوطلب و سایر منابع تأمین سازد.

 نیازسنجی و ارائه آموزش های عمومی کارکنان در بدو ورود و حین خدمت در زمینه مدیریت خطر حوادث و بلایا حداقل به صورت سالیانه
 ارائه آموزش های تخصصی برای کارکنانی که در کنترل حوادث نقش کلیدی دارند، برحسب شرح وظایف و مسئولیتهای آنها
 ارائه آموزش های تخصصی رفع آلودگی CBRN و نيوه مراقبت از این بیماران برای کارکنان بالینی منتخب
 تمرین دورمیزی حداقل دو بار در سال براساس نتایج ارزیابی خطر و سناریو ميتمل بلایا برای اعضا کمیته
 برگزاری تمرینهایی براساس نتایج ارزیابی خطر و سناریوهای ميتمل بلایا برای کارکنان بصورت تمرین مشق 1 حداقل یك بار در سال
برگزاری تمرینها به منظور سنجش میزان آمادگی، هماهنگی و تکرار آموخته ها برای کسب مهارت و بررسی میزان درستی سیاست ها و برنامه های مدیریت خطر حوادث و بلایا
به کار می رود. برای انجام تمرینها نیاز به سناریو است. سناریو متن و داستانی است که در آن وقایعی توصیف میشود که به دنبال وقوع حوادث و بلایا باعث اختلال در
عملکرد سازمان میشود. بهتر است سناریوها براساس نتایج ارزیابی خطر و محتمل ترین حادثه تدوین گردند. در سناریو حداقل باید به توصیف ویژگی و آثار حادثه فرضی
نوع، زمان وقوع، ابعاد، پیچیدگی، محدوده، آثار و پیامدهای حادثه و امکانات موجود و روش پاسخ به حادثه اشاره شده باشد.
 تمرین دور میزی
افراد اصلی مسئول در انجام یك کار دور هم جمع میشوند و به بررسی یك سناریو میپردازند. این کار معمولاً برای بررسی برنامه ها، سیاستها و روشها به کار می رود و
ویژه اعضا کمیته مدیریت خطر حوادث و بلایا است.
 تمرین مشق دریل طرح هماهنگ و نظارت شده ای است که برای بررسی یك فعالیت معین طراحی شده است. به عنوان مثال
1 . تمرین تریاژ در حوادث با مصدومین انبوه
2 . تمرین فعالسازی سامانه مدیریت حوادث و بلایا در بیمارستان
3 . تمرین فعالسازی سامانه هشدار سریع
4 . تمرین استفاده از وسایل حفاظت فردی 2 در حوادث شیمیایی، هسته ای و بیولوژیکی
5 . تمرین آلودگی زدایی مصدومین در حوادث شیمیایی، هسته ای و بیولوژیکی
6 . تمرین حفظ ایمنی و امنیت بیمارستان، پرسنل و بیماران در زمان وقوع حوادث و بلایا
7 . تمرین تخلیه اضطراری افقی و یا عمودی در بخشهای مختلف بیمارستان به ویژه بخش اورژانس
برای تدوین سناریو از کتاب سناریوهای پایۀ ملی نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران در حوادث و بلایا می توان استفاده نمود. در حین برگزاری تمرین لازم است مساتندات
مربوط به اجرای آن فیلم، عکس، صورتجلسه و .. جمع آوری و سپس تحلیل شوند. برای بررسی نقاط قوت و ضعف تمرین لازم است فرد/ افرادی در حین برگزاری تمرین
اجرای صحیح آن را منطبق با سناریو کنترل نمایند که میتواند با کمك چك لیست از قبل طراحی شده این کار انجام شود. دبیر کمیته موظف به ارائه گزارش از روند
برگزاری تمرین و نقاط قوت و ضعف اجرای آن در کمیته است.
 دستورالعمل مرتبط: نامه ابلاغ برنامه ملی تمرین نظام سلامت در حوادث و بلایا به شماره 197 / 401 /د مورخ 26 / 01 /

 تدوین دستورالعمل ” فعالسازی برنامه پاسخ در زمان بروز حوادث ”
 آگاهی اعضا سامانه فرماندهی حادثه و کارکنان مرتبط
 عملکرد مدیران/کارکنان منطبق بر دستورالعمل
شاخص های شروع پاسخ فوریت و فرد مسئول در بیمارستان بایستی در دستورالعمل مشخص باشد و فرایند فراخوان کارکنان براساس سطح فعال سازی برنامه ریزی شود. کلید
فعال سازی برنامه پاسخ بیمارستانی در حوادث و بلایا، خبر و هشدار معتبر و قابل استنادی از وقوع حادثه است که به تایید فرمانده حادثه بیمارستان و ستاد هدایت دانشگاه
رسیده باشد.
 فعال سازی ممکن است توسط سازمانهای زیر آغاز/ درخواست شود
1 . مرکز فرماندهی بيران دانشگاه 1
2 . سازمان پدافند غیرعامل
3 . مدیریت بيران شهری
4 . فرمانداری شهرستان
در هر صورت استعلام باید از مرکز فرماندهی حادثه سطح بالاتر انجام پذیرد . بعد از آن فرمانده حادثه موظف است، برنامه پاسخ را فعال نماید.
 فعال سازی برنامه پاسخ شامل دو بخش است
1 . تعیین سطح فعال سازی برنامه با توجه به شدت و وسعت حادثه و با توجه به وضعیت اعلام شده زرد، نارنجی و قرمز
2 . اطلاع رسانی سطح فعال سازی برنامه
 سطوح هشدار که به بیمارستان می رسد شامل موارد زیر است
1 . اطلاع رسانی زرد در این سطح امکان وقوع مخاطره وجود دارد ولی احتمال آن خیلی کم است و یا به دلایل امنیتی فعلاً اجازه انتشار خبر در بیمارستان وجود ندارد. در
این سطح تنها به سامانه فرماندهی حادثه خبر داده می شود تا آمادگی نسبی جهت فعال سازی برنامه پاسخ را کسب نمایند؛ اما در ایان مرحله روند کار بیمارستان
تغییری نمی کند.
2 . آماده باش نارنجی در این سطح از هشدار احتمال وقوع مخاطره زیاد است اما فعال شدن همه کارکردهای تخصصی بیمارستان باه علات کافی نبودن اطلاعات نیاز
نیست. لذا بخش فرماندهی و برنامه ریزی فعال می شوند. اقدامات افزایش ظرفیت بخش اورژانس، حفظ ارتباط با EOC دانشگاه و سازمانهای خارج از بیمارستان جهت
دریافت اطلاعات کاملتر و آماده کردن بیمارستان برای مقابله با حوادث و بلایا انجام پذیرد.
3 . فعالسازی قرمز در این مرحله مخاطره رخ داده و یا قریب الوقوع است و نیاز است علاوه بر فعال سازی سامانه فرماندهی حادثه بیمارستان، اکثر کارکردهای تخصصی
مانند فراخوان پرسنل موظف و جایگزین، افزایش تختها و همچنین لغو عمل های الکتیو، با نظر فرمانده فعال شوند. EOC بیمارستان نیز فعال می شود.
 بسته به سطح و ميل حادثه  داخلی یا خارجی فعالسازی در سه سطح صورت میگیرد
1 . فعالسازی در سطح بخش اورژانس
2 . فعالسازی در سطح جزئی  افزودن منابع اضافی به بخش اورژانس از بخشهای دیگر
3 . فعالسازی کامل زمانیکه تعداد قربانیان یا میزان آسیب ناشی از حادثه در حدی باشد که منابع و عملکرد بیمارستان را به طور قابل توجهی متأثر نماید.
 اطلاع رسانی سطح فعال سازی برنامه
1 . سطح اول اطلاع رسانی مرکز تلفن فهرست کامل و به روز شده ای از افرادی تهیه میشود که باید در زمان فعال شدن برنامه در هر سطيی، توسط مرکز تلفن، از داخال
و خارج بیمارستان فراخوان شوند. مرکز تلفن با دریافت فرمان فعال شدن برنامه از اتاقِ هدایتِ عملیاتِ حادثه یا اتاق بيران، موظف است با این افراد تماس بگیرد.
2 . سطح دوم اطلاع رسانی بخشها: هربخش بیمارستان بایستی فهرست مشابهی از کارکنان خود تهیه و به ترتیب اولویت افراد تماس و نیز افراد جایگزین را تعیین نماید.
3 . سطح سوم اطلاع رسانی در سطح جامعه: با پیشرفت عملیات مقابله، مرکز عملیات اضطراری بیمارستان باید ضمن هماهنگی با مرکز هدایت عملیات دانشگاه با سازمانها
و مراجع خارج از بیمارستان ارتباط برقرار کرده و آنها را در جریان وقوع حوادث و فوریتها و نیازهای احتمالی قرار دهد.
 دستورالعمل مرتبط: نامه ابلاغ چارچوب ملی پاسخ به حوادث 2 به شماره 3970 / 401 /د مورخ 17 / 10 /

 تدوین و ابلاغ دستورالعمل “تخلیه بیمارستان در زمان حادثه” به تمامی واحدها / بخش ها
 آگاهی تمامی کارکنان از دستورالعمل تخلیه بیمارستان در زمان حادثه
 تامین وسایل و تجهیزات و مسیرهای آماده مورد نیاز برای تخلیه طبق دستورالعمل
دستورالعمل “تخلیه بیمارستان در زمان حادثه” بایستی با مشارکت مسئول ایمنی،مسئول ساختمان و تأسیسات و سایر مسئولان واحدها/ بخشها با محوریت کمیته مدیریت
خطر حوادث و بلایا تدوین شود. تخلیه اضطراری یکی از فعالیتهایی است که در زمان بروز حوادث اهمیت بسیار پیدا می کند . بروز آتاش ساوزی در بخشای از بیمارساتان،
نشت دود و مواد خطرنا ، تخریب ساختمان، از بین رفتن سیستم های گاز یا برق یا آب، خطر بمب گذاری وسایر موارد ممکن است نیاز به تخلیه بخش و جابجایی بیماران و
کارکنان به نقطه ای امن را ضروری نماید.
تخلیه میتواند بصورت افقی، عمودی و یا کامل صورت گیرد :
1 . تخلیه افقی ساکنین یك طبقه به قسمت های دیگری از همان طبقه منتقل می شوند بیماران از یك بخش به بخش دیگر در همان طبق منتقل میشوند
2 . تخلیه عمودی ساکنین یك طبقه به طبقات بالا یا پایین منتقل می شوند. بیماران از یك بخش به بخش دیگر در سایر طبقات منتقل میشوند
3 . تخلیه کامل بیماران و کارکنان در همه بخشها/واحدها بایستی بیمارستان را تر نمایند – . آگاهی از چگونگی انجام تخلیه اضطراری و جزییات آن و همچنین آمادگی برای اجرای آن در هنگام بروز حوادث، از مهمترین فعالیت های ارتقا آمادگی بیمارستانها برای
مقابله در هنگام بروز حوادث و فوریتها است .
 درتدوین دستورالعمل تخلیه بیمارستان حداقل موارد ذیل مد نظر قرار گیرد
1 . اندیکاسیونهای فعالسازی برنامه تخلیه بیمارستانی و همچنین فرد تصمیم گیرنده برای تخلیه مشخص باشد.
2 . مسئولیتهای افراد در زمان تخلیه بیمارستانی مشخص شده باشد.
3 . نحوه اولویت بندی بیماران جهت تخلیه اضطراری مشخص باشد ازجمله روشهایی مثل تریاژ
4 . نوع و سطح تخلیه ای که ممکن است رخ دهد تعریف شود.
5 . فازهای اجرایی تخلیه با برنامه زمانبندی مشخص مانند هشدار پرسنل،دسترسی به منابع و تجهیزات،آماده کردن بیماران و وسایل مورد نیاز وجود داشته باشد.
6 . مسیرها و خروجی های باز و بدون مانع برای تخلیه تعیین شده باشد.
7 . پروتکل برای تبادل اطلاعات لازم بین پرسنلی که در تخلیه نقش دارند وجود داشته باشد.
8 . وسایل و تجهیزات مورد نیاز برای تخلیه پیشبینی و موجود باشد.
9 . منابع لازم  از قبیل آب و غذا و..  برای بیمارانی که تخلیه میشوند و نيوه دسترسی به آنها تعیین شده باشد.
10 . مسیرهای تخلیه سریع و ایمن و پلکان اضطراری با علائم تصویری مشخص شدهاند و در تمام اوقات باز و قابل دسترسی هستند.

 شناسایی بخشها/واحدهای حیاتی بیمارستان
 تهیه فهرست و نحوه تدارک اقلام ضروری مورد نیاز برای تداوم عملکرد بخشها/واحدهای حیاتی بیمارستان
 تهیه فهرست تجهیزات پزشکی مورد نیاز/ ذخیره و یا نحوه تأمین آنها برای تداوم عملکرد بخشها/واحدهای حیاتی بیمارستان
 پیش بینی مکان های جایگزین احتمالی برای بخشها/ واحدهای حیاتی بیمارستان
ارائه خدمات سلامت درحوادث و بلایا، عامل اصلی بقای انسانهاست. بیمارستان برخلاف برخی سازمانها نمیتواند خدمات خود را به تعویق انداخته و یا تعطیل نماید و
هرگونه تأخیر/توقف خدمات سلامت منجر به فوت/آسیب جدی بیماران و حوادث دیدگان خواهد شد. لذا بیمارستانها بایستی بتوانند در زمان حوادث و بلایا، بلافاصله
عملکرد قسمتهای حیاتی خود را مانند اورژانس، اتاق عمل، بخشهای ویژه، آزمایشگاه و رادیولوژی را حفظ نموده و حتی در صورت تخریب، پیش بینی مکانهای جایگزین
احتمالی برای بخشها/واحدهای حیاتی بیمارستان صورت پذیرد. بدین منظور بیمارستان باید منابع، تجهیزات، امکانات و همچنین مکان جایگزین برای این بخشها/واحدها را
پیش بینی و برنامه ریزی نماید. بطور مثال در صورت تخریب اتاق عمل از اتاق عمل اورژانس استفاده می شود و حتی در صورت تخریب اورژانس از فضای پارکینگ استفاده
شود. لازم است فهرستی از خدمات ضروری و بخشها/واحدهای حیاتی بیمارستان در کمیته مدیریت خطرِ حوادث و بلایا، مسئولان واحدها / بخش هاا شناساایی شود و از
دسترسی به اقلام ضروری و حیاتی مورد نیاز برای تداوم خدمات در این بخشها در هر شرایط و موقعیتی طمینان حاصل شود. منابع مورد نیاز بجز فضای فیزیکی آب، برق و
اکسیژن و سوخت در زمان حوادث و بلایا حداقل به مدت 72 ساعت است. همچنین از در دسترس بودن تجهیزات پزشکی موجود/ جایگزین ضروری در اتاق عمل، اورژاناس،
بخشهای ویژه، CSSD ، آزمایشگاه و رادیولوژی اطمینان حاصل شود. شناسایی و تامین منابع مورد نیاز جهت تداوم خدمات ضروری بیمارستان به ویژه برای گروههای آسیب
پذیر و بیماران بدحال مانند کودکان، افراد سالمند، کم توان، بیهوش و معلولین بایستی به دقت برنامه ریزی شود. با توجه به نقش بیمارستانها در امر تداوم خدمات درمانی
حیاتی در زمان حوادث و بلایا تدوین خط مشی و روش ” تداوم ارائه خدمات درمانی حیاتی بیمارستان در شرایط بحران” با محوریت کمیته مدیریت خطرِ حوادث و بلایا و
مدیران و مسئولان تمامی بخشها/ واحدها توصیه میشود.

 ارزیابی و تحلیل در زمینه نحوه عملکرد بیمارستان پس از انجام تمرین ها و یا بروز حوادث داخلی و خارجی
 شناسایی نقاط قوت و ضعف و اثربخشی آموزشها و برنامه ریزیها در کمیته مدیریت خطرِ حوادث و بلایا
 طراحی برنامه ریزی آموزشی/تدوین برنامه بهبود/ طراحی اقدامات اصلاحی براساس نتایج پایش و تحلیل عملکردها در زمان تمرین ها و یا بروز حوادث داخلی و خارجی
یکی از مهمترین اقدامات پس از برنامه پاسخ به حوادث و بلایا، ارزیابی عملکرد بیمارستان با هدف مشخص کردن درس آموخته هایی برای تصحیح فعالیتها است و به عنوان
یکی از مهمترین وظایف کمیته مدیریت خطر حوادث و بلایا بیمارستان است. این اقدام ممکن است با تکمیل یك فرم گزارشگیری/مصاحبه توساط کارکنانی که در حادثه
فعالیت داشته اند، انجام شود و سپس نتایج مصاحبه ها/ فرم ها جمع آوری شده و برای بهبود و به روزرسانی برنامه ها به کمیته ارائه شود

 تدوین برنامه غیر فعال سازی و برگشت به حالت عادی بیمارستان
 برنامه ریزی برای بازیابی بیمارستان پس از حوادث و بلایا
بیمارستان بایستی دارای یك برنامه بازیابی واحد با لحاظ تمامی مخاطرات، به صورت مستند باشد و بازبینی و به روزرسانی شود. در این راستا فعالیت هایی که برای
بازگرداندن عملکرد بیمارستان به شرایط عادی لازم است تعیین میشوند. برنامه بازیابی بیمارستان مثل برنامه پاسخ باید مرتبط با تداوم خدمات بیمارستان باشد .
 برنامه بازیابی باید بتواند موارد زیر را فراهم نماید
1 . تداوم و بازیابی خدمات بیماران
2 . پیش بینی و نحوه تامین نیازهای بازیابی کارکنان
3 . جایگزینی مجدد ذخایر و تجهیزات
4 . اولویت بندی ارزیابی و بازسازی اجزای سازه ای و غیر سازه ای بیمارستان که در زمان بيران آسیب دیده اند
نکته مهم! غیر فعال سازی و توقف برنامه صرفاً با هماهنگی فرمانده حادثۀ بیمارستان با ستاد هدایت دانشگاه و بر اساس شرایط و وضعیت حادثه صورت میگیرد و از طریق
مرکز پیام با کدهای مربوطه اعلام میشود. همچنین پس از اتمام عملیات و توقف برنامه، اعضای سامانه فرماندهی حادثه ظارف 72 ساعت، گزارش کاملی از عملیات و
فعالیتهای صورت گرفته، مشکلات و پیشنهادات خود را به کمیته مدیریت خطر حوادث و بلایای ارائه نمایند. برنامه بازیابی شامل ارزیابی خسارات بیمارستان و منابع از
دست رفته و جایگزینی آنها، تأمین نیازهای حمایت روانی از بیماران، کارکنان و خانواده های آنها است.